De Mondhygiënist anno 2020
Sinds 1 juli 2020 mogen BIG geregistreerde mondhygiënisten zelfstandig bepaalde handelingen uitvoeren zonder opdracht van de tandarts. Het gaat om boren en vullen van beginnende gaatjes, verdoven en röntgenfoto's maken. Voormalig minister Bruins voor de Medische Zorg wilde de grotere zelfstandigheid bij wijze van experiment invoeren. De proef duurt maximaal vijf jaar.
Tot voor kort was het verschil tussen de tandarts en de mondhygiënist duidelijk; De tandarts repareert en de mondhygiënist voorkomt. Niet elke mondhygiënist is bevoegd en/of bekwaam voor de handelingen zoals genoemd in het experiment.
Wil je zeker weten of de mondhygiënist bevoegd is voor de voorbehouden handelingen zoals een röntgenfoto maken, verdoven, boren en vullen van een gaatje kan je vragen naar de BIG registratie en bevoegdheden. Zo zijn er aanvullende opleidingen voor bijvoorbeeld het maken van een röntgenfoto (TMS, toezichthoudend medewerker stralingsbescherming voor tandheelkunde) die de mondhygiënist moet hebben gevolgd. De mondhygiënist zal je graag vertellen over de bevoegdheden zoals afgesproken met de tandarts of bij een zelfstandige mondhygiënistenpraktijk hoe het is geregeld in de praktijk. Zowel de patiënt als de mondhygiënist mag een behandeling weigeren wanneer hij/zij zich er niet goed bij - of niet bekwaam voor voelt. Dan is een bezoek aan de tandarts de volgende stap.
Voorkomen is beter dan genezen
Een bezoek aan de mondhygiënist gaat verder dan een controle bezoek aan de tandarts. De mondhygiënist is preventief gericht en kijkt daardoor anders naar het gebit. Daarnaast voert de mondhygiënist een professionele gebitsreiniging uit. De mondhygiënist signaleert en checkt of er wijzigingen zijn in de gezondheid en medicatiegebruik die van invloed kunnen zijn op de mondgezondheid. Daarnaast krijg je advies op maat hoe je je gebit kan onderhouden.
Je kan door het voorkomen van gebitsproblemen flink besparen op tandartskosten, nog een reden om regelmatig een mondhygiënist te bezoeken.
Wanneer is een bezoek aan de mondhygiënist aan te raden?.
- het tandvlees bloedt bij het poetsen;
- tanden of kiezen los gaan staan;
- het tandvlees rood en gezwollen is en niet meer strak om de tanden of kiezen sluit;
- het tandvlees terugtrekt;
- er regelmatig gaatjes ontstaan;
- er vaak tandsteen of aanslag op het gebit ontstaat;
- er een vieze smaak of slechte adem aanwezig is;
- mondverzorging om wat voor reden dan ook een probleem is.
Wat doet de mondhygiënist?
De taken die de mondhygiënist uitvoert zijn in eerste instantie gericht op de preventie – het voorkomen van cariës (gaatjes in tanden en kiezen) en tandvleesaandoeningen. Daarnaast voert de mondhygiënist ook curatieve taken uit (= gericht op genezing), zoals het behandelen van tandvleesaandoeningen. Voorbeelden van werkzaamheden van de mondhygiënist zijn:
- het in kaart brengen van de conditie van het tandvlees en kaakbot (parodontiumstatus);
- het monitoren, analyseren en evalueren van het ziekteproces en de eigen behandeling;
- het geven van uitgebreide voorlichting over het ontstaan van cariës, tandvleesaandoeningen en het effect van voedingsgewoonten op het gebit;
- het geven van uitgebreide voorlichting over gebitsverzorging;
- anamneses, zoals de medische en de voedingsanamnese, afnemen en interpreteren;
- het uitvoeren van een volledige gebitsreiniging, waarbij plaque, tandsteen en aanslag worden verwijderd;
- het uitvoeren van preventieve behandelingen waaronder het aanbrengen van gebitsbeschermende middelen (bijv. fluoride);
- het aanbrengen van een ‘laklaag’ op (pas doorgebroken) tanden en/of kiezen (het sealen en polijsten van vullingen);
- het uitvoeren van een mondonderzoek, en mits bevoegd en bekwaam indien nodig het maken van röntgenfoto’s en/of gebitsafdrukken;
- daarnaast is in de Wet BIG geregeld dat de mondhygiënist, mits bevoegd en bekwaam in opdracht van de tandarts, anesthesie (verdoving) mag geven;
- ook kan de mondhygiënist met de juiste bevoegdheid in opdracht van de tandarts bepaalde gaatjes in tanden en kiezen te vullen.
In de Wet BIG is de toegankelijkheid van de mondhygiënist geregeld. Ook voor cariës heeft de patiënt geen verwijzing nodig. De patiënt kan de mondhygiënist op eigen initiatief bezoeken, ook voor cariës. De mondhygiënist kan zelf de beslissing maken of er een restauratie nodig is of niet. De tandarts dient nu nog voor het prepareren van de cariës (ook als het minimaal invasief is!, wat juist het werk van de mondhygiënist is!) wel schriftelijk opdracht te verstrekken. Of dit nodig blijft, staat ter discussie.
De tandarts die een schriftelijke opdracht verstrekt, moet zich vergewissen of de mondhygiënist in kwestie bekwaam is op het gebied van prepareren. Op welke manier dit dient te gebeuren, staat niet beschreven. In de praktijk komt dit erop neer dat de tandarts het diploma kan opvragen van de mondhygiënist. Het is de verantwoordelijkheid van zowel tandarts als mondhygiënist om een goede overlegstructuur / communicatie erop na te houden waarbij de patiënt centraal staat.
Uiteraard blijft het voor de tandarts mogelijk om te verwijzen voor cariës naar de mondhygiënist. De mondhygiënist hoeft deze opdracht echter niet altijd aan te nemen. Hij zal per gaatje zijn eigen grenzen bewaken. Dat betekent dat als de mondhygiënist zichzelf voor dit specifieke gaatje niet bekwaam acht en/of het niet verstandig acht om dit te prepareren, hij de opdracht zal (moeten) weigeren. Hetzelfde geldt betreffende anesthesie.
Voor het maken van röntgenopnames moet naast de opdrachtverlening ook tussenkomst mogelijk zijn van de tandarts. Ook bij deze twee voorbehouden handelingen geldt dat de opdrachtverlening en tussenkomst ter discussie staan. Op dit moment ziet het er naar uit dat deze regels binnenkort niet meer nodig zijn en de noodzaak van opdrachtverlening en de garantie van tussenkomst komen te vervallen voor de mondhygiënist. Echter, de mondhygiënist kan te allen tijde op individueel niveau beslissen om te toch te kiezen voor tussenkomst als hij dit nodig acht en kan hierover afspraken maken met de tandarts. De mondhygiënist doet er verstandig aan om een tandarts in elk geval als achterwacht te regelen. Ook de patiënt kan doen besluiten de voorbehouden handelingen niet te laten uitvoeren door de mondhygiënist. De vrije keuze van behandelaar blijft ten alle tijden staan.
Voor de tandartsassistente blijven alle regels rondom voorbehouden handelingen van kracht daar hij niet wordt opgeleid als zelfstandige beroepskracht. Een tandartsassistent moet altijd (schriftelijk) toestemming krijgen van zowel de patiënt als de tandarts bij boren, verdoven en het maken van röntgenopnames. Ook moet de tandarts tussenkomst kunnen garanderen en zich vergewissen of deze assistent bekwaam is.
Een mondhygiënist is opgeleid om de controle uit te voeren bij niet-complexe patiënten. Ook hierin bepaald de mondhygiënist zelf waar zijn grens ligt. Diagnostiek is geen voorbehouden handeling dus iedereen mag dit doen. De mondhygiënist is opgeleid om diagnoses en indicaties te stellen op het gebied van cariologie en parodontologie en draagt eigen (eind)verantwoordelijkheid over het eigen handelen.
Waar is de mondhygiënist werkzaam?
De mondhygiënist kan in veel verschillende werkvelden binnen de mondzorg werkzaam zijn, onder andere:
- in een praktijk van een tandarts of tandarts-parodontoloog;
- in een eigen praktijk (vrije vestiging);
- in een praktijk van een kaakchirurg of orthodontist;
- in een ziekenhuis of psychiatrische instelling;
- in een instelling voor verstandelijk en/of motorisch gehandicapte mensen;
- bij een universiteit of militair geneeskundige dienst;
- bij een Gemeentelijke Gezondheids Dienst;
- in een verpleeghuis;
- bij een opleiding mondhygiëne aan een Hogeschool;
- in de commercie.
Worden de kosten van de mondhygiënist vergoed?
Steeds meer zorgverzekeraars vergoeden de zorg door de mondhygiënist, maar stellen soms bepaalde voorwaarden. Het is verstandig eerst hiernaar te informeren. Bespreek ook voorafgaande aan de behandeling met de mondhygiënist de kosten die aan de behandeling verbonden zijn. Dit voorkomt problemen achteraf. In principe bestaat er geen vast tarief voor de mondhygiënist, maar het gemiddelde uurtarief bedraagt ongeveer € 100,-. De maximum tarieven die mondhygienisten voor bepaalde behandelingen mogen rekenen worden vermeld in de tandartstarieven, bij paragraaf I, II, III, IV, VI, XII en XIV.
Klik hier om de site van de Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten te bezoeken
Bronnen:
Wet BIG
NVM-mondhygiënisten
Overheid.nl
Tekst is mede mogelijk gemaakt door Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist
Laatste update: september 2020