Schooltandarts

Moet de schooltandarts terugkomen op alle basisscholen? Goed idee vindt minister Schouten, minder goed idee vindt de beroepsgroep van tandartsen. Hoe zit dat?

In dit artikel hebben we het verleden, heden en toekomst van de zorg en welzijn van kinderen in Nederland op een rij gezet. Het is een lange tekst geworden en we hopen dat je het wilt lezen en mee wil denken hoe we álle kinderen een goede start kunnen geven, ongeacht afkomst of achtergrond.

Educatie- en instellingen jeugdtandverzorging op dit moment

In de meeste regio's zijn er speciale kindermondzorg praktijken waar ouders met hun kind(deren) naar toe kunnen gaan. Ook zijn er mondzorgpraktijken die samenwerken met consultatiebureau's, scholen of de GGD. Met de zoekterm 'Jeugd' in de zoekbalk op de homepage krijg je een overzicht van de kindermondzorg bij jou in de buurt. 

Ga even mee terug in de tijd

Tot de jaren zeventig was het consultatiebureau één van de  belangrijke pijlers in de kinderzorg. Op school was het schoolzwemmen, schoolmelk en de tandarts een vast gegeven. De zorg voor en controle op het welzijn van álle kinderen was collectief geregeld. In die tijd misschien wat streng en met weinig empathie waardoor er ook weerstand ontstond. Het moest allemaal anders en waarschijnlijk ook goedkoper.

Nu 30/40 jaar later is er een schrikbarende toename van kinderen met gebitsproblemen (tandbederf en gaatjes), overgewicht, eczeem, allergieën/intoleranties en concentratiestoornissen. En omdat het schoolzwemmen is afgeschaft zijn er ook steeds meer kinderen die niet meer leren zwemmen. Vanwege de kosten van de zwemlessen en/of de (nog) onbekendheid bij nieuwe Nederlanders, die trouwens ook wel andere prioriteiten hebben bij het opbouwen van een leven in een onbekend land. Een groot risico voor de veiligheid van al deze kinderen in ons waterrijke Nederland.

Met elkaar een minder gezonde richting ingeslagen

In de laatste 30/40 jaar heeft er ook een enorme gedragsverandering plaats gevonden wat betreft leefstijl en voedingskeuzes. Onder andere door de automatisering, digitalisering en onder invloed van de voedingsindustrie is het aanbod in winkels totaal veranderd naar steeds meer bewerkt voedsel dat ook nog vaak goedkoper is dan vers voedsel. Water, thee en melk* drinken is veranderd in suikerrijke sapjes, drinkyoghurts en frisdrank en de boterham met wat fruit wordt regelmatig vervangen door koolhydraat- en suikerrijke koeken en andere kant & klare ‘gezonde’ snacks. 

*Melk staat ter discussie op dit moment.

Naast de veranderde voedingsgewoonten bewegen we steeds minder. (We zitten gemiddeld 9,5 uur per dag! Dat is een gemiddelde dus veel mensen zitten nog veel langer dan deze 9,5 uur.) Sport op school, spelenderwijs leren bewegen en plezier met elkaar te hebben geeft kinderen meer zelfvertrouwen, sociale vaardigheden en bewustzijn van hun eigen lichaam. Zwemmen is een vaardigheid die naast plezier ook veiligheid biedt.

Met de instroom van wereldburgers uit andere culturen met andere gewoonten, soms goed en soms minder gezond, kan onbekendheid van westerse inzichten hoe we kinderen een goede start willen geven, een rol spelen dat kinderen niet naar de tandarts gaan. Daarnaast is de beschikbare zorg en gebruikelijke vaardigheden die je als ouders zelf mee moet geven vaak (nog) onbekend. Dat mondzorg tot 18 jaar gratis is bijvoorbeeld is onbekend bij veel ouders en niet alleen bij nieuwe Nederlanders.

Op papier hebben wij het in Nederland zo goed geregeld!

En waarom gaan er dan rond de 1,5 miljoen Nederlanders, waaronder veel kinderen, niet naar de tandarts? Kinderen tot 18 jaar kunnen zonder kosten naar de tandarts. Op Tandarts.nl hebben we inzicht in waar men naar zoekt rondom mondzorg. Gemiddeld 50 % van de informatie die elke maand door 300.000 mensen wordt gezocht gaat over angst en kosten.

Angst

Ouders die zelf angst ervaren voor een bezoek aan de tandarts gaan niet zo snel met hun kinderen naar de tandarts. Angst draag je makkelijk en onbedoeld over op je kinderen. Gelukkig verloopt een tandartsbezoek tegenwoordig anders dan vroeger.

Angst bij ouders kan ertoe leiden dat ze met hun kinderen niet naar de tandarts gaan.

Tandartskosten

Kosten spelen een belangrijke rol in de keuzes die we maken. Uit recent onderzoek blijkt dat 2/3 van de tandartsen regelmatig de vraag krijgt om een redelijk gezonde tand of kies te trekken in plaats van te behandelen bij een pijnklacht. Het trekken van een tand of kies kost bij de tandarts ongeveer € 50,00 (Er kunnen kosten bijkomen b.v. wanneer er gehecht moet worden). De kosten voor een behandeling om de klacht te verhelpen om de tand of kies te behouden kost altijd (veel) meer dan trekken.

Prijzen verschillen per tandartspraktijk en tandarts. Dat komt door verschillen in visie, focus, behandelingen en materiaalkeuze binnen mondzorgpraktijken waardoor het voor de patiënt lastig is om zeker te weten of je de beste en voordeligste behandeling zal krijgen wanneer kosten een rol spelen.

Geldgebrek bij ouders kunnen ertoe leiden dat ze met hun kinderen niet naar de tandarts gaan.

‘Ouders kunnen in Nederland gewoon met hun kinderen naar de tandarts gaan’ zegt de beroepsgroep van tandartsen (KNMT).

Natuurlijk gaan heel veel Nederlanders zelf en met hun kinderen naar de tandarts of mondhygiënist. De mondzorg is voor hen goed geregeld. Dat is mooi maar dat lost kennelijk niet het groeiende probleem van toenemende cariës en minder goede mondgezondheid op. De mensen die niet durven, schaamte voor geldgebrek of gewoon alle mensen die de weg nog niet hebben gevonden vallen buiten de boot. Dan zijn er ook verschillen in visie, focus, behandelingen en materiaalkeuze binnen mondzorgpraktijken waardoor er geen eenduidige verwachting is wat betreft kosten en behandelmogelijkheden voor de patiënt. Hoe weet je zeker dat jouw tandarts de voor jou beste behandeling aanbiedt voor de meest voordelige prijs als kosten een belemmering kunnen zijn. 

Verschillen in de mondzorg en kosten?

Hiervoor moeten we inzoomen op de onderlinge verschillen van praktijken in visie, belangen en karakter van een tandartspraktijk. Tandartsen vormen een zelfstandig beroepsgroep en hebben een aparte status doordat de kosten van de behandeling niet vallen onder de verplichte medische basisverzekeringen. De tarieven zijn wel vastgesteld door de NZA maar verder is er geen direct zicht en bemoeienis vanuit de Overheid of verzekeraar. Daarnaast zijn er voor de tandarts altijd keuzes in aanpak en materialen waardoor er verschillen zijn in kosten van een behandeling. Dat betekent dat je met een klacht bij de ene tandarts voordelig wordt geholpen en je bij een andere tandarts duurder uit kan zijn.

Voorheen waren de praktijken vooral ingesteld op curatieve behandelingen. Je hebt last of pijn en dan wordt er gediagnostiseerd en behandelt.  Vroeger betekende dat vaak gewoon een tand of kies trekken, nu is men gelukkig meer voorstander van langdurig behoud van eigen tanden en kiezen. Praktijken met veel patiënten met een klein budget of oudere praktijken die minder geavanceerd werken, al dan niet in combinatie van deze 2, handelen anders dan praktijken in een meer welgestelde omgeving.

Ook de omvang van praktijken, patiëntenstop en andere redenen maken dat de ene praktijk wel scholen bezoekt en een andere praktijk er geen tijd of geen mogelijkheden toe ziet. En misschien speelt er nog een andere reden mee waarom de beroepsgroep geen bemoeienis van bovenaf ziet zitten.

Op school leren hoe je goed voor jezelf kan zorgen

Tandarts.nl is er een groot voorstander van om aandacht voor mondzorg op scholen te organiseren. Komen de kinderen niet naar de tandarts, dan gaat de tandarts toch zeker naar de kinderen? De mondzorgkundige op bezoek in de klassen met uitleg en tips, dat motiveert kinderen vast om mondgezondheid serieus te nemen. Dit kan opgenomen worden in een programma waar meerdere disciplines uit de zorg, diëtetiek en sportwereld jaarlijks in de klassen op bezoek gaan zodat kinderen door de 8 schooljaren heen de kennis krijgen en gemotiveerd worden om goed voor zichzelf te zorgen. Niet alleen fysieke zorg maar ook mentaal ondersteuning, stress herkennen en leren hoe daarmee om te gaan. Stress is een grote veroorzaker van welvaartsziekten. Denk bijvoorbeeld ook aan mindfulness (yoga, ademhalingsoefeningen) en een  slaapdeskundige.

De mond als toegang tot het lichaam

Op scholen kinderen bewust maken wat mondgezondheid is, hoe je zelf problemen kunt herkennen (bloedend tandvlees bijvoorbeeld), wat goede mondhygiëne is en de relatie tussen de mondgezondheid en algehele gezondheid helpt kinderen als ze het vanuit thuis niet meekrijgen.  

Gezondheid is natuurlijk een heel breed onderwerp, waarbij voedingsadvies meestal nog niet in de tandartspraktijk plaatsvindt, ook al heeft voeding invloed op de mondgezondheid. Tandartsen beperken de zorg vooral tot de gezondheid van het gebit en tandvlees. Hierop kan het onderwijs een goede aanvulling zijn. Zeker met alle ontwikkelingen, nieuwe inzichten kunnen kinderen een goede start maken met kennis en informatie zodat de preventieve werking hiervan het tij kan keren.  

Dus beste Minister Carola Schouten, graag naast controle op gaatjes ook een onderwijspakket over gezondheid en zelfzorg! Dit is ook een investering om de zorgkosten voor de volgende generaties drastisch omlaag te kunnen brengen.