Wat te doen bij tand eruit?
Wanneer door een ongeluk schade ontstaat aan het gebit, wordt dit tandletsel genoemd. Een afgebroken tand of kies kan pijn geven, de kauwfunctie beperken en esthetisch een probleem zijn. Soms kan een tand ook in zijn geheel uit zijn kas (geheel uit de kaak) komen, iets waar snel handelen belangrijk is. Toch zijn niet alle vormen van tandletsel even ingrijpend. Als consument is het van belang om globaal te kunnen onderscheiden welke vorm van letsel het betreft, en hoe hiernaar gehandeld moet worden.
Cijfers
Tandletsel komt het vaakst voor bij kinderen. Jaarlijks bezoeken ongeveer 30.000 kinderen tussen de 6-12 jaar de tandarts vanwege tandletsel. Kinderen doen relatief veel aan sport en buitenspelen en een ongeluk zit in een klein hoekje. Daarnaast komen in deze leeftijd de blijvende voortanden door, maar omdat de kaak nog klein is, steken de voortanden wat uit en worden ze al snel betrokken bij een valpartij.
Breuk
Een breuk in een tand kan op verschillende plekken optreden. Hierbij wordt globaal een onderscheid gemaakt tussen twee soorten breuk.
Kroonfractuur
De kroon is het buitenste, zichtbare deel van de tand. Als deze voor een deel of volledig afbreekt, spreken we van een kroonfractuur. Hierbij maakt het uit of de tandzenuw, die zich diep in de tand bevindt, betrokken is bij de schade. Dit kan de tandarts het best beoordelen. Indien de tandzenuw bloot ligt, moet er in veel gevallen een wortelkanaalbehandeling plaatsvinden.
Wortelfractuur
De wortel is het deel van de tand dat zich in de kaak bevindt. Wanneer de breuklijn tot in de wortel doorloopt, wordt dit een wortelfractuur genoemd. De kans op behoud van de tand of kies is kleiner bij een wortelfractuur dan bij een kroonfractuur. Hoe steiler de breuk in de wortel is, hoe groter de kans wordt op verlies van de tand of kies.
Verplaatsing in gebit
Bij een klap op de tand of kies, hoeft deze niet altijd af te breken maar kan deze ook verplaatsen. Deze verplaatsing kan variëren van onzichtbaar tot duidelijk zichtbaar. Wanneer een tand of kies op dezelfde hoogte blijft maar een bepaalde richting op kantelt, wordt het een laterale luxatie genoemd. Als een tand of kies verticaal naar binnen wordt geslagen, wordt het een intrusie genoemd. Hierbij lijkt de tand korter. Het omgekeerde hiervan wordt een extrusie genoemd, hierbij wordt de tand of kies verticaal naar buiten verplaatst en lijkt deze langer.
Bij kinderen met melktanden of -kiezen wordt bij een intrusie de tand of kies verwijderd om te voorkomen dat de blijvende tand of kies beschadigd raakt of beïnvloed wordt in het doorkomen.
Tand eruit
Als een tand in zijn geheel uit zijn kas is gekomen, wordt dit een avulsie genoemd. Als een tand minder dan vijf minuten buiten de mond is geweest, is de kans groot dat de tand bij terugplaatsing nog lang mee kan gaan, mits deze goed bewaard wordt.
Een uitgeslagen tand kan het beste een aantal tellen onder stromend water afgespoeld worden. Hierna moet de tand in melk of speeksel bewaard worden en meegenomen worden naar de tandarts, waarna de tandarts de tand kan terugplaatsen. Wanneer het ongeluk in een omgeving plaatsvindt waar de tandarts ver te zoeken is, is het verstandig om de tand zelf af te spoelen en direct terug te plaatsen.
Soms lijkt het alsof de tand eruit is, maar kan de tand niet teruggevonden worden. In zo’n geval kan het zijn dat de tand helemaal in de kaak geslagen is.
Verkleuring, grijze tand
Tanden kunnen ook verkleuren ten gevolge van tandletsel. Een tandzenuw kan namelijk door een harde klap afsterven. De tand kan hierdoor een blauw-grijze kleur krijgen. Een dode, blijvende tand kan eventueel intern gebleekt worden, wanneer er een wortelkanaalbehandeling heeft plaatsgevonden.
Conclusie
Een kapotte of verloren tand is nooit fijn. Gelukkig kan dit in veel gevallen met tandheelkundige behandelingen verholpen worden. De keuze voor behandeling verschilt per situatie en of het een melktand of een blijvende tand betreft. Het belangrijkste advies: wees er snel bij!
Trauma voorkomen bij sport
Om een trauma aan het gebit te voorkomen is het goed om bij contactsporten aan een gebitsbeschermer te denken.
Bron: (K)NMT Praktijkrichtlijn Tandletsel 2010
