We weten allemaal dat snoepen slecht is voor het gebit omdat hier suiker inzit. De bacteriën in de tandplak zetten de suiker om in zuur. Te vaak een zuurmoment op een dag kan resulteren in gaatjes. Klopt het dat bij goed poetsen het niet uitmaakt hoeveel suiker men eet? Helaas blijkt dat studies ons niet vertellen of goede poetsers geen gaatjes krijgen. Vooralsnog lijkt het erop dat vooral voeding een hele grote rol speelt in het ontstaan van gaatjes en niet zo zeer het tandenpoetsen.
Suiker is een koolhydraat dat van nature voorkomt in planten zoals suikerbiet en suikerriet. Afkomstig uit suikerbiet en riet noemen we het vaak ‘kristalsuiker’ en wordt het vaak toegevoegd aan diverse producten. Suiker voorziet in de energie maar suiker alleen zijn ‘lege calorieën’. Dat betekent dat het geen andere voedingsnutriënten bevat zoals vezels of vitamines.
Fruitsuiker en gaatjes
Suiker heeft men nodig om gedurende de dag te verbranden en suiker kan men op verschillende manieren tot zich nemen. Zo kan men suiker opnemen uit fruit. In fruit zitten, naast suiker, wel vezels en vitamines. Deze suiker noemen we fructose. In principe zou iemand die erg vaak fruit op een dag eet, in plaats van andere tussendoortjes, ook gaatjes kunnen krijgen.
Sacharose
Naast fructose kennen we ook andere enkelvoudige suikers (monosacheriden) zoals galactose en glucose (druivensuiker). Deze suikers worden heel snel opgenomen in het bloed. Behalve monosacheriden zijn er ook disacheriden die door het lichaam worden afgebroken (fermentatie) tot monosacheriden. Bekende disacheride is sacharose, afkomstig uit suikerbiet en riet. Door hydrolyse ontstaan extranen en mutaten die de hechting van bacteriën gemakkelijker maken en de hoeveelheid tandplak vermeerderen. Sacharose komt vaak in voeding voor samen met bepaalde zoetstoffen die niet cariogeen (gaatjes-gevend) zijn. Helaas wordt hier de sacharose niet minder cariogeen van en zodoende zal het nog steeds tot gaatjes in de mond kunnen resulteren bij het nemen van deze voedselproducten. Zo is tegenwoordig stevia populair. Stevia alleen kan geen gaatjes veroorzaken, maar vaak zit er in de voedingsproducten naast de stevia ook nog andere suiker erin die wel gaatjes kunnen veroorzaken. Een bekende is de ‘groene cola’.
Door melk geen gaatjes
Melk is een bijzondere sacharide in de mondzorg. Het drinken van melk en/of consumeren van andere melkproducten zonder andere toegevoegde suikers veroorzaakt geen gaatjes. Melk bevat namelijk beschermde stoffen zoals calsium, fosfaat en caseïne. Ook kan moedermelk probleemloos worden gedronken tenzij er naast moedermelk ook andere producten worden gegeten/gedronken en/of het kind erg vaak per dag (vooral per nacht) wordt gevoed, vooral als dit met de fles gebeurt.
Brood
Lange koolhydraten of polysachariden kennen we vaak onder de noemer ‘zetmeel’. Zetmeel wordt door het speeksel door middel van amylase omgezet naar korte suikers. Brood bevat zetmeel en is zodoende dus ook cariogeen. Uiteraard moet daarin het beleg nog meegenomen worden. Brood met kaas zal niet zo heel verkeerd zijn maar brood met zoetigheid uiteraard wel. Als men gewoon drie hoofdmaaltijden gebruikt waarin brood en (zoet) beleg is opgenomen, zal men niet gauw gaatjes krijgen. In brood zitten nuttige stoffen die men nodig heeft. Eet men naast de hoofdmaaltijden veelvuldig tussendoortjes met suiker, dan neemt het risico op gaatjes wel gauw op. Behalve brood bevatten pasta’s, rijst en bepaalde bonen ook zetmeel.
Andere factoren
Naast suiker bepalen nog meer factoren de uiteindelijke cariogeniteit van voedingsproducten. Daarbij moet u denken aan de kleverigheid, maar ook aan de kwaliteit en kwantiteit van het eigen speeksel. Mensen met verminderd speeksel zouden er goed aan doen er bij stil te staan dat zij minder vaak een zoet/zuurmoment op de dag aankunnen dan andere mensen.
Zoetstoffen
Er zijn ook zoetstoffen die niet cariogeen zijn te weten:
- Xylitol (zou zelfs anticariogeen zijn)
- Sorbitol
- Mannitol
- Lactitol
- Isomalt
- Erythol
Claim van geen suiker
Let op: sommige voedingsmiddelen claimen geen suiker te bevatten (per eenheid) maar bevatten wel degelijk suiker. Zoals de kleine naar mint smakende snoepjes. Er zit hier zo weinig suiker in, dat het niet hoeft genoemd te worden van de wet. Toch zouden deze snoepjes bij heel regelmatig consumeren ook een cariogeen effect kunnen hebben. Dus laat u niet voor de gek houden. Ook ‘light’ of de spreuk ‘geen suiker toegevoegd’ hoeft niet te betekenen dat het product geheel suikervrij is.
Overgewicht en parodontitis
Behalve dat suiker gaatjes kunnen veroorzaken, speelt suiker ook nog op een andere manier een rol in de mondgezondheid. Een te veel aan suiker kan obesitas (overgewicht) veroorzaken. Obesitas en de zware tandvleesontsteking parodontitis zijn aan elkaar gerelateerd. Slechts 1/3 van de mensen met parodontitis hebben een gezond gewicht. Personen met obesitas hebben drie tot vijf keer vaker parodontitis. Ook werden er bij obese mensen vaker een bepaalde parodontitis veroorzaken bacterie gevonden dan bij mensen met een gezond gewicht. Per dag zouden zes a zeven klontjes suiker nog gezond zijn. Dat is heel weinig als u beseft dat een glaasje ranja of limonade al zes of meer klontjes suiker kunnen bevatten….
Auteur: Lieneke Steverink