Bijna iedereen heeft wel eens last van een slechte adem of een vieze smaak. 's Morgens na het wakker worden of na het eten van bepaalde levensmiddelen zoals knoflook, uien en kruiden. Ook roken of het gebruik van alcohol zijn van invloed op de uitgeademde lucht. Door de tanden te poetsen of iets te eten en/of te drinken is de slechte adem meestal snel verholpen.
Ongeveer een kwart van de volwassenen heeft vaker een onaangename geur in de adem. Dit wordthalitose of foetor ex ore genoemd. Omdat de mond en het gebit, behalve voor eten ook gebruikt wordt om mee te praten, te lachen en bijvoorbeeld te zoenen, kan halitose een belemmering in het sociale verkeer vormen.
Mogelijk interessante onderwerpen zijn:
- oorzaak buiten mond;
- oorzaak door bacteriën in mondholte;
- gingivitis en parodontitis veroorzaken halitose;
- tong en halitose;
- ontstoken amandelen en bijholtes;
- behandeling slechte adem;
- tips slechte adem.
Oorzaak buiten de mond
De oorzaak kan lokaal in de mondholte gelegen zijn of deze kan op een andere plaats in het lichaam bevinden. Buiten de mondholte gelegen oorzaken van halitose zijn onder andere:
- luchtwegaandoeningen;
- aandoeningen in het maag-darmkanaal;
- lever/ galblaasaandoeningen;
- suikerziekte;
- trimethylaminuria of visgeursyndroom;
- geneesmiddelen;
- voedings-/genotsmiddelen (knoflook, alcohol, tabak).
Dit is slechts een deel van een scala aan buiten de mondholte gelegen factoren. Het is uitgebreider dan hier besproken wordt. Toch speelt vooral de tandarts of mondhygiënist een grote rol bij het voorkomen en genezen van halitose. De oorzaak van deze onaangename adem blijkt namelijk bijna altijd in de mondholte gelegen te zijn.
Oorzaak door bacteriën in mondholte
Sommige bacteriën in de mond, kunnen op plaatsen waar (bijna)geen zuurstof is, (zwavelhoudende) eiwitten omzetten in vluchtige zwavelverbindingen. Deze zwavelverbindingen (H2S, CH3SH) veroorzaken de onaangename geur en zijn bij zeer lage concentraties al ruikbaar. Naast zuurstof heeft ook speeksel een beschermende werking tegen bacteriën. Een droge mond bijvoorbeeld door koffie of medicijngebruik kan een vieze smaak en slechte adem veroorzaken en/of verergeren. Het is zelfs mogelijk om de concentratie zwavel in de adem te meten. Dit wordt onder meer gedaan tijdens het halitose-spreekuur van het Erasmus MC te Rotterdam.
In principe heeft iedereen zwavelvormende bacteriën in de mond en dat verklaart waarom 'gezonde' mensen wel eens uit hun mond ruiken. Zwavelhoudende eiwitten zitten onder andere in dode cellen, speeksel en voedselresten. Voedselresten die zijn achtergebleven tussen tanden en of een kunstgebit kunnen daardoor ook halitose veroorzaken. Plaatsen met weinig zuurstof zijn onder andere de groeven en spleten (fissuren) op de tong en de amandelen, de ruimtes tussen tanden (approximaal) en de pocket tussen de tanden en het tandvlees. Bij een onderzoek van de universiteit van Leuven bleek dat 87% van de halitose werd veroorzaakt door bacteriën op de tong en/of in de pocket (= de spleet tussen het tandvlees en de tanden).
Gingivitis en parodontitis veroorzaken halitose
Ontsteking van de rand van het tandvlees (gingivitis) en/of met afbraak van vezels en kaakbot (parodontitis) is een belangrijke veroorzaker van halitose. Bacteriën die in grote getale bij deze processen worden gevonden, zijn vaak in staat om zwavelverbindingen te produceren. Des te meer omdat er door de ontsteking genoeg eiwitten uit dode cellen en weefselafbraakproducten voorradig zijn. Bij parodontitis wordt de pocket, de spleet tussen het tandvlees en de tand, steeds dieper. Hierdoor wordt de zuurstofconcentratie in de pocket ook steeds lager, wat in het voordeel is van de zwavelproducerende bacteriën. Uitgebreide uitleg over gingivitis en parodontitis vindt u elders op deze site.
Tong en halitose
Het achterste deel van de tong en de amandelen kunnen samen met gingivitis en parodontitis, maar ook zelfstandig een grote rol spelen bij halitose. Veel zwavelvormende bacteriën bevinden zich in de groeven (fissuren) van dit ruwe tongoppervlak. Wanneer de tong uitgestoken wordt, is soms een wit/gele aanslag op het achterste deel van de tong te zien, deze aanslag bestaat voornamelijk uit bacteriën.
Door eiwitten uit het speeksel en afschilfering van de oppervlakkige cellen van de tong kunnen de zwavelverbindingen geproduceerd worden. In deze diepe groeven kunnen zij zich verbergen voor de reinigende werking van het speeksel en de zuurstof in de lucht. 's Nachts tijdens de slaap wordt er weinig speeksel gevormd en is de zuurstofopname in de mond laag. Hierdoor neemt juist in deze periode de hoeveelheid zwavelverbindingen steeds toe en 's ochtends zal de smaak en de geur in de mond het minst aangenaam zijn.
Ontstoken amandelen en bijholtes
Een ontsteking van de keelamandelen kan ook een slechte adem veroorzaken, dit wordt een tonsillitis genoemd. Mochten de amandelen lange tijd ontstoken zijn dan is het verstandig om de huisarts en/of KNO-arts te raadplegen en indien noodzakelijk de amandelen te laten verwijderen. Een slechte adem kan tevens door een ontstoken neusholte en/of bijholtes (sinusitis) veroorzaakt worden.
Behandeling slechte adem
Als u geregeld last heeft van een slechte adem of smaak, probeer dit dan niet te maskeren met snoepjes en mintsprays, maar bezoek dan een tandarts en laat uw gebit controleren. De behandeling moet er in eerste instantie op gericht zijn de veroorzakers, dat wil zeggen bacteriën te verminderen. Zorg voor een zeer goede mondhygiëne. Gebruik niet alleen de tandenborstel, maar reinig ook tussen de tanden en kiezen, met bijvoorbeeld tandenstokers en floss. Laat mogelijke gingivitis, parodontitis en/of tandbederf behandelen. Reinig de (achterkant van de) tong met een tandenborstel of een speciaal daarvoor ontworpen tongreiniger.
Tips slechte adem
Hierna volgen een aantal tips om er voor te zorgen dat de slechte adem in uw mond vermindert.
- Reinig de mond na het eten. Dit is vooral belangrijk bij eiwitrijk voedsel als melk, vis en vlees.
- Drink voldoende water (2,5 liter per dag) om een droge mond zoveel als mogelijk te voorkomen.
- Drink niet te veel koffie, dit kan een droge mond en daardoor halitose veroorzaken.
- Ontbijt met kauwbaar voedsel. Vast voedsel schuurt de dode cellen, die de zwavelvormende bacteriën als voedsel gebruiken, van de tong af.
- Ga eerst naar uw tandarts en bezoek niet als eerste een maag-darmarts (gastro-enteroloog), aangezien slechte adem bijna altijd afkomstig is uit de mond.
- Ben je een roker, overweeg te stoppen met roken. Vraag eventueel hulp hierbij.
Lees ook het artikel over mondademhaling.
