Inclusief een overzicht van medicatie met mogelijke bijwerkingen belastend voor de mondgezondheid. 

Wat is droge mond of xerostomie?

De normale gemiddelde dagelijkse speekselproductie ligt tussen de 500-1000 ml per dag. Wanneer te weinig speeksel geproduceerd wordt dan spreekt men van monddroogte of hyposialie (hypo = te weinig, sialie = speeksel). Wanneer iemand een droog gevoel in de mond heeft, heet dit xerostomie. Monddroogte is geen op zich zelf staande ziekte maar een vervelende aandoening met diverse oorzaken. In veel gevallen wordt de kwaal genegeerd, daar iemand zich niet bewust is van het probleem.

Oorzaak van droge mond

Een droge mond of tong treft ongeveer 20% van de volwassenen, vooral vrouwen en meer dan de helft van de ouderen. In veel gevallen is het een gevolg van medicijngebruik, ouderdom of aandoening. Vaak is een slok water genoeg om de situatie te verhelpen. Indien water niet meer volstaat, is het belangrijk om na te gaan of je misschien last hebt van een droge mond. Belangrijke oorzaken van xerostomie of monddroogte: medicijngebruik, meer dan 515 medicijnen hebben invloed, o.a. bètablokkers tegen hart- en vaatziekten en hoge bloeddruk, slaapmiddelen, kalmeringsmiddelen, antidepressiva, plaspillen en antipsychotica;

• bestraling van het hoofd/halsgebied;
• syndroom van Sjögren, auto-immuunaandoening die speekselklieren aantast;
• ziekten zoals suikerziekte, reuma, nierziekten of hormonale stoornissen;
• stress en depressie.
• mondademhaling
• bestraling, operaties of verwondingen van het hoofd- halsgebied;
• overmatig alcoholgebruik, roken, cannabis of koffie;
• uitdroging, bijvoorbeeld ten gevolge van hoge koorts.

Mocht je bemerken dat de klachten ontstaan zijn na medicijngebruik, dan kun je de bijsluiter raadplegen of dit een bekende bijwerking is of met jouw behandelend arts overleggen om de dosering aan te passen. Bij aanhoudende klachten is het sowieso aan te raden jouw behandeld arts te raadplegen. 

Het belang van speeksel

Speeksel heeft meer functies dan alleen het vochtig houden van de mond. Voldoende speeksel in de mond is belangrijk om de mond gezond te houden. Ons speeksel bestaat grotendeels uit water en voor ongeveer 3% uit andere bestanddelen zoals enzymen, eiwitten en antistoffen. Deze samenstelling maakt het tot een multifunctionele vloeistof. Sterker nog, het smeert de slijmvliezen van de mond, waardoor het mogelijk wordt om te spreken, slikken en dragen van een gebitsprothese. Tevens zorgen de krachtige afweermechanismen van het speeksel voor het gezond houden van gebit en tandvlees en bestrijdt speeksel de bacteriën die mondinfecties en zweertjes veroorzaken. Leer meer over de rol van Speeksel 
 

Symptomen en klachten bij een droge mond

Omdat speeksel een belangrijke rol speelt in de mond, zullen bij een tekort eraan vele problemen kunnen ontstaan. De tong en het mondslijmvlies kunnen geïrriteerd raken, waarbij naast verandering van het uiterlijk van het slijmvlies ook soms een brandend of schurend gevoel kan ontstaan.

De klachten variëren van tijdelijk ongemak (dorstgevoel, behoefte om meer te drinken, op snoep zuigen en lippenbalsem aanbrengen, etc.) tot een ernstig gezondheidsprobleem dat een invloed kan hebben op de levenskwaliteit (verminderde smaak, verstoorde slaap, problemen met eten, etc.). In het geval dat iemand (structureel) te weinig speeksel in de mond heeft, kan het de gezondheid van de mond benadelen en leiden tot: slechte adem, branderig gevoel op de tong, mondinfecties, mondzweertjes, gaatjes (cariës), bloedend tandvlees … en ook tot tandvleesontstekingen. Dit laatste is een belangrijke oorzaak van tandverlies bij volwassenen. Ook kan het emotionele gevolgen hebben die zich uit in: weinig vertrouwen, communicatie moeilijkheden, schaamte door aanhoudende behoefte om te drinken, vermijden van sociaal contact en/of depressiviteit.

Verhelpen van droge mond

Afhankelijk van de situatie in de mond of wat de oorzaak van droge mond is, zijn er mogelijkheden om droge mond te bestrijden. Probeerde hoeveelheid speeksel te stimuleren door te kauwen op suikervrije kauwgom of stevig suikervrij voedsel zoals rauwkost.het aantal zoetmomenten per dag zoveel mogelijk te beperken. Het gebit is kwetsbaarder bij droge mond.

• zoveel mogelijk cafeïne houdende producten en alcoholische dranken te vermijden. Deze verminderen de hoeveelheid speeksel en kunnen het droogtegevoel versterken.
• waar mogelijk zure (sport)dranken, vruchtensappen of frisdranken te laten staan. Bij een tekort aan speeksel is de bescherming weg waardoor het gebit kwetsbaarder kan zijn voor tanderosie.
• een speekselvervangend middel als Biotene Oral Balance, Saliva Orthana of Xialine. Met name bij een zeer droge mond waarbij geen speeksel meer gestimuleerd kan worden, kunnen deze producten (een tijdelijke) verlichting geven.
• droge lippen te verzachten met vaseline, purol, uierzalf of lippenbalsem op olie basis. Gewone lippenbalsem droogt de lippen uit en kan beter niet gebruikt worden.

Acupunctuur

De huidige therapieën tegen drogemondklachten kennen een aantal bezwaren en beperkingen. Sommige patiënten wijken daarom uit naar alternatieve geneeswijzen, zoals acupunctuur. Uit 3 systematische literatuuronderzoeken blijkt dat acupunctuur mogelijk een positief effect heeft ten aanzien van de vermindering van klachten. Echter, in deze onderzoeken werd geen effect op de speekselsecretie waargenomen. Gezien het beperkte aantal onderzoeken en de lage bewijskracht is daarom voorzichtigheid geboden om acupunctuur als alternatieve therapie tegen een droge mond aan te bevelen.

De informatie over acupunctuur is een bijdrage van Zainab Assy en mede-auteurs (ACTA)

Droge mond tijdens de nacht

De speekselklieren zijn ’s nachts niet zo actief als overdag. Het is om die reden niet vreemd dat mensen juist ook gedurende de nacht last hebben van een droge mond. Voor het slapengaan en in de nacht kan een mondgel (bijvoorbeeld GUM® Hydral® gel) gebruikt worden voor meer comfort. De mondgel kan meerdere keren achtereen worden aangebracht onder de tong of in de wangzak. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing, want GUM Hydral is een medisch hulpmiddel. Een ander oplossing kan zijn om een luchtbevochtiger in de slaapkamer te installeren om de lichtvochtigheid te verhogen.

Mondverzorging

Verzorg de mond goed; ook als deze gevoelig of zelfs pijnlijk is. Door de monddroogte is de mond extra vatbaar voor gaatjes, tandbederf, tandvleesontstekingen etc. Het is om die reden van groot belang om dagelijks de mond te verzorgen.  Er zijn producten op de markt (bijvoorbeeld GUM® HYDRAL®) welke direct en langdurig verlichting van de klachten brengen. De formule van deze producten is zacht voor de gevoelige mond, vrij van irriterende ingrediënten en mogen gedurende lange tijd worden gebruikt. Het wordt aangeraden om voor de dagelijkse mondverzorging een tandpasta te kiezen zonder SLS (Sodium Lauryl Sulphate), bijvoorbeeld van Zendium of van GUM Hydral en een mondspoelmiddel met fluoride maar zonder alcohol. 

Wil je nog meer lezen over mondbranden, aften of een droge mond, dan kan je ook deze links bekijken van een bevriende partner. Met goed zorgen voor je mondgezondheid help je tandbederf te voorkomen. Hierbij 5 tips om tandbederf te voorkomen en meer informatie over tandvleesontstekingen. 

Medicijnen met o.a. droge mond als bijwerking.

515 results for "Drugs That Cause Dry mouth"

De lijst is ter beschikking gesteld door het Lareb en is afkomstig van Micromedex per 31-3-2020. Mogelijk is de lijst niet volledig. 

© Copyright IBM Corporation 2020

Meer informatie?

Indien u meer informatie wilt hebben over monddroogte en/of speeksel, kunt u terecht bij het Nederlands Speekselcentrum. Op de site kunt u zich registreren zodat u op de hoogte wordt gehouden over ontwikkelingen op dit gebied en ook uw eigen verhaal en/of ervaring met monddroogte insturen. Ook is het mogelijk op doorverwijzing van uw tandarts en/of huisarts een afspraak te maken bij één van de speekselklinieken in het land.

Auteurs: Oorspronkelijk artikel Dr. C.P. Bots & J.W. Vaartjes, bewerkt en aangevuld (o.a. lijst medicijnen) door het Team van Tandarts.nl