Wortelkanaal​​behandeling of zenuwbehandeling

Wat is een wortelkanaalbehandeling?

Een wortelkanaalbehandeling ook wel zenuwbehandeling of endodontische behandeling genoemd, is een behandeling waar vervelende en pijnlijke verhalen over worden verteld. Maar de vraag is of dit wel terecht is. De behandeling wordt in principe onder verdoving uitgevoerd en kan vaak pijnloos uitgevoerd worden. Slechts in enkele gevallen bij een acute ontsteking of abces (dikke wang) is het niet mogelijk om volledig pijnloos te werken.

Mogelijk interessante onderwerpen zijn:

• wortelkanaalbehandeling in detail;
• wortelkanaalbehandeling, wat zijn de oorzaken?
• mogelijke complicaties bij een wortelkanaalbehandeling;
• APEXRESECTIE (wortelpuntbehandeling)
• Wat is een flapoperatie?
• de kosten van een wortelkanaalbehandeling;
• pijn bij een wortelkanaalbehandeling;
• veelgestelde vragen bij een wortelkanaalbehandeling.

Wortelkanaalbehandeling in detail

Een wortelkanaalbehandeling kan om verschillende redenen uitgevoerd worden. Een veel voorkomende situatie is die met hevige kiespijn. Het levende deel (pulpa) van de tand/kies is dan dermate ontstoken (pulpitis) dat de tandarts de zenuw verwijdert om de patiënt van de pijn af te helpen. Door de wortelkanaalbehandeling wordt het afsterven van de pulpa niet afgewacht en kan een mogelijke ontsteking rondom de wortelpunt voorkomen worden. De wortelkanaalbehandeling heeft ook een iets betere prognose als er zich nog geen bacteriën diep in het wortelkanaal hebben gevestigd.

Stift als houvast

In sommige gevallen heeft de kroon van een tand niet genoeg houvast meer om een vulling of een kroon op te kunnen maken. Na een wortelkanaalbehandeling kan het kanaal gebruikt worden om een stift in te plaatsen, welke als houvast dient voor de vulling of kroon. Een wortelkanaalbehandeling is ook noodzakelijk als de pulpa reeds afgestorven is, of als er een wortelpuntontsteking aanwezig is, zoals in de onderstaande afbeelding.

Bacteriën verwijderen

De wortelkanaalbehandeling is er dan op gericht de bacteriën uit het wortelkanaal te verwijderen en natuurlijk om te voorkomen dat ze daar weer in binnendringen. Na het schoonmaken van de wortelkanalen zal ook de ontsteking rondom de wortelpunt kunnen genezen en het bot weer kunnen teruggroeien. Een wortelkanaalbehandeling wordt een endodontologische behandeling of kortweg endo genoemd.

Behandeltijd loopt uiteen

Wortelkanaalbehandelingen kunnen uiteen lopen van vrij makkelijk, bij bijvoorbeeld een voortand met één kanaal tot zeer moeilijk bij een bovenkies met vier kanalen en kromme wortels. De gemiddelde behandeltijd kan uiteen lopen van ongeveer een half uur tot anderhalf/tweeënhalf uur, afhankelijk van de moeilijkheidsgraad. Meestal wordt in de eerste zitting in korte tijd de kanaalbehandeling alleen gestart (endostart) en de patiënt van de pijn verlost, waarna een langere afspraak gemaakt kan worden voor het afmaken van de behandeling.

Rubberdam ook wel Cofferdam genoemd

De behandeling zal over het algemeen plaatsvinden met behulp van een rubberdam. Door een klemmetje op een tand/kies te plaatsen kan er een rubberlapje achter gespannen worden, waardoor een tand of kies geïsoleerd kan worden van de rest van de mondholte. Het voordeel hiervan is onder andere dat er geen speeksel (dus bacteriën) in de wortelkanalen kan komen tijdens de behandeling, maar ook dat er niet snel spoelmiddel en/of vijltjes in de mond kunnen vallen.

Vijlen tijdens een wortelkanaalbehandeling

De tandarts zal een opening in de tand of kies moeten maken, zodat de wortelkanalen goed toegankelijk worden. In de afbeelding bovenaan dit onderwerp is schematisch een geopende kies te zien met een vijltje in een van de wortelkanalen, in de bovenstaande foto is dezelfde situatie weergegeven tijdens een wortelkanaalbehandeling. Na het openen en opzoeken van de kanalen, moeten deze ruimer en schoongemaakt worden. Het ruimer maken van de kanalen wordt gedaan met verschillende soorten vijltjes met een verschillende vorm en dikte. Sommige vijltjes worden door de boor aangedreven (roterend), andere worden met de hand gebruikt.

Verschillende vijlen bij een wortelkanaalbehandeling

Op de röntgenfoto kan de tandarts schatten hoe ver het vijltje in het wortelkanaal gestoken moet worden. Dit controleert hij met een lengtefoto, waarvan een voorbeeld hierboven te zien is. De wortel moet tot bijna aan de wortelpunt (apex) worden gevijld en gereinigd, mocht uit de lengtefoto blijken dat de de lengte tekort of te lang is dan kan deze worden aangepast. Tussen het vijlen door wordt gespoeld met een verdunde chloor-oplossing, dit zal de bacteriën in het wortelkanaal doden. Als het wortelkanaal voldoende ver en ruim is opgevijld, kan het gevuld worden. Het wortelkanaal kan op verschillende manieren gevuld worden. Bijna alle technieken gebruiken een soort rubber, guttapercha genaamd en cement als vulmateriaal. De guttapercha wordt vloeibaar of in de vorm van stiftjes in het kanaal gebracht.

Verbeteringen na de behandeling

De wortelkanalen zijn gevuld en de ontsteking aan de wortelpunt (apex) is bijna verdwenen. In werkelijkheid duurt het vaak een half jaar voordat duidelijk de eerste verbeteringen te zien zijn en het kan wel enkele jaren duren voordat de ontsteking helemaal verdwenen is. De klachten verdwijnen over het algemeen wel binnen enkele weken tot maanden.

Mogelijke complicaties bij een wortelkanaalbehandeling

Indien u een wortelkanaalbehandeling heeft gehad, dan kan het voorkomen dat uw kaak dikker wordt en u pijn krijgt. De tandarts kan in zo'n geval de tand of kies van binnen reinigen, maar het lichaam zal zelf de ontsteking buiten de tand of kies opruimen. Het kan in sommige gevallen zo zijn dat het lichaam hier steun voor nodig heeft en in dat geval kan kan er een antibioticakuur worden voorgeschreven. De antibioticakuur werkt meestal pas na drie dagen.

Het kan voorkomen dat u na een wortelkanaalbehandeling een dikke kaak heeft. Indien de pijn en de klachten na de wortelkanaalbehandeling heftig zijn, dan kunt u contact opnemen met uw tandarts. De dikke kaak en pijn kunnen worden veroorzaakt door een ontsteking. Er zijn meerdere redenen denkbaar waarom de ontsteking niet door het lichaam weggewerkt wordt. Een niet goed schoongemaakt kanaal kan een reden zijn, maar een algemeen slechte weerstand of bijvoorbeeld diabetes kunnen ook oorzaken van de dikke wang zijn.

Hoelang kunt u wachten met een wortelkanaalbehandeling? Dat is een vraag die bij heftige kiespijn vaak wordt gesteld. De klachten kunnen wijzen op een ontsteking aan de wortelpunt. En dat zal niet van zelf oplossen. Als dat het geval is, dan kunt u het beste een tandarts bellen. De tandarts kan er naar kijken en bij hevige pijn kunnen er foto's worden gemaakt. Eventueel kan er een wortelkanaalbehandeling worden gestart.

Een ontstoken wortelpunt na wortelkanaalbehandeling komt ook voor. Indien u eerder een wortelkanaalbehandeling heeft gehad en u krijgt daar later hinder van, bijvoorbeeld omdat er een paar jaar later blijkt dat er een klein stukje achtergebleven is. U zult dan een antibioticakuur krijgen om de ontsteking te stoppen. De wortelpunt zal dan worden verwijderd. Deze ingreep kan eenvoudig zijn en zonder pijn worden uitgevoerd.

Soms keert een ontsteking na wortelkanaalbehandeling terug. Een mogelijkheid voor een tandarts kan zijn om een antibioticakuur te geven. Het kan ook zijn dat er sprake is van een chronische ontsteking. Dan is het goed om de oorzaak te weten. In veel gevallen zijn bacteriën die in bijvoorbeeld een zijkanaal van een wortel zijn gaan zitten. Mocht het wachten op het rustig worden van de ontsteking te lang duren, dan kunt u overwegen om de kies er uit te laten halen.

APEXRESECTIE (wortelpuntbehandeling)

Het is niet altijd mogelijk is om bij een wortelkanaalbehandeling het wortelkanaal tot aan de wortelpunt schoon te maken door b.v. een kromme wortelpunt of een eerdere behandeling waarbij een wortelstift is geplaatst. Een ontsteking kan zich uitbreiden naar het kaakbot, parodontitis. Een ontsteking kan zelfs jaren na een wortelbehandeling nog optreden. 

Als een wortelbehandeling niet voldoende blijkt om de klachten te verhelpen kan het nodig zijn om de ontsteking chirurgisch schoon te maken. Deze wortelpuntoperatie heet ook wel apexresectie. Deze behandeling wordt gedaan onder plaatselijke verdoving door een tandarts-endodontoloog of kaakchirurg.  

Tijdens de wortelpuntbehandeling maakt de behandelaar een kleine snee in het tandvlees en klapt het iets open. Vandaar ook wel de naam; flapoperatie. Vervolgens boort de behandelaar door het kaakbot naar de punt van de wortel en verwijdert het ontstoken weefsel. Vaak wordt ook een stukje van de wortelpunt verwijdert. Vervolgens wordt het einde van de wortelpunt gevuld met een kleine vulling om het kanaal af te sluiten. Dit voorkomt nieuwe ontstekingen. Na deze behandeling wordt het tandvlees gehecht. Het gaatje in het bot groeit weer dicht na verloop van tijd. De hechtingen worden meestal tijdens de controleafspraak verwijderd. 

Na de behandeling

Na de apexresectie krijg je een recept voor een mondspoelmiddel en advies hoe je de wond het best kan verzorgen om de wondgenezing te ondersteunen en infecties te voorkomen. 

Als de verdoving is uitgewerkt kan je pijn krijgen door de wond. Ook kan je wang dik worden. Pijn bestrijden met pijnstillers en de zwelling koelen met ijs helpt meestal voldoende. Deze klachten gaan meestal na 3 tot 4 dagen over. Soms krijg je een antibiotica vóór- of voor ná de behandeling. De tip van Tandarts.nl; neem een probiotica al tijdens de antibioticakuur en een paar dagen erna om de darmflora te ondersteunen. 

Vaak wordt geadviseerd om een uur voor de behandeling al te starten met de pijnstillers om de overgang van verdoving naar pijnstillers comfortabeler te maken.

Na de controle en verwijdering van de hechtingen mag je weer normaal poetsen. 

Complicaties

Complicaties die kunnen voorkomen zijn hevige napijn, bloeding, koorts, aanhoudende zwelling en kloppende pijn door een ontsteking in het behandelde gebied. Neem bij twijfel altijd contact op met je tandarts of behandelaar. 

Alternatief

Het alternatief is het trekken van de tand of kies.

Wat is een flapoperatie?

Een flapoperatie wordt uitgevoerd bij een vergevorderde of chronische parodontitis, een ernstige vorm van tandvleesontsteking. Als de tandarts of mondhygiënist niet bij de ontsteking kan komen omdat deze te diep zit dan kan je verwezen worden naar een parodontoloog, de specialist in tandvleesproblemen. 

Onder plaatselijke verdoving maakt de parodontoloog een sneetje in het tandvlees en ‘klapt’ het tandvlees open om de haard van de ontsteking goed te kunnen beoordelen en schoonmaken. Soms moeten wortelpunten worden schoongemaakt of weggenomen en afgedicht met een kleine vulling (apexresectie of wortelpuntbehandeling). Afsluitend wordt het tandvlees weer gehecht. Soms wordt de wond met speciaal wondverband bedekt. Een flapoperatie duurt tussen de 30 en 60 minuten. Vaak wordt geadviseerd om een uur voor de behandeling al te starten met pijnstillers als Paracetamol, om de overgang van verdoving naar pijnstillers comfortabeler te maken.

Nazorg

Als de verdoving is uitgewerkt kan je pijn krijgen door de wond. Ook kan je wang dik worden. De pijn kan je goed bestrijden met pijnstillers en de zwelling kan je koelen met ijs of een cooling pack. Het koelen heeft vooral zin in de eerste uren na de behandeling. Deze klachten gaan meestal na 3 tot 4 dagen over. Soms krijg je een antibioticakuur vóór- of voor ná de behandeling. De tip van Tandarts.nl; neem een probiotica al tijdens de antibioticakuur tot een paar dagen erna om de darmflora te ondersteunen. 

Je zult voorzichtig moeten zijn met het behandelde gebied want het tandvlees moet minstens een week de tijd krijgen om te genezen. Dat betekent heel voorzichtig zijn met eten en het reinigen van het gebit in het behandelde gebied. 

Voor het reinigen van de tanden en kiezen kan je het best een zeer zachte borstel gebruiken en met aandacht zachtjes poetsen. Omdat het poetsen en interdentaal reinigen (tussen tanden en kiezen) in het behandelde gebied erg lastig is na de behandeling wordt vaak een mondspoelmiddel voorgeschreven. Want ondanks de zwelling en pijn moet de mond goed schoongemaakt worden om infecties te voorkomen. Zachtjes spoelen met een mondspoelmiddel zorgt hiervoor. 

Complicaties

Complicaties die zeer zelden voorkomen zijn hevige napijn, bloeding, koorts, aanhoudende zwelling en kloppende pijn. Neem bij twijfel altijd contact op met je tandarts of behandelaar. 

Op langer termijn kan het tandvlees wat teruggetrokken zijn waardoor tandhalzen deels bloot komen te liggen. De tanden en kiezen kunnen dan gevoeliger zijn voor warmte en koude. De tandarts of mondhygiënist kan je hiervoor behandelen of een beschermende gel of tandpasta adviseren. Een goede poetstechniek en mondhygiëne is noodzakelijk om je gebit gezond te krijgen en te houden. Tevens is regelmatige controle door de mondhygiënist belangrijk om gaatjes in de blootliggende wortels te voorkomen.

Hechtingen

De parodontoloog gebruikt meestal oplosbare hechtingen waardoor deze niet hoeven te worden verwijderd. Anders worden de hechtingen 7 tot 14 dagen erna verwijderd. 

 

De kosten van een wortelkanaalbehandeling

Hoewel een specialist in wortelkanaalbehandelingen (endodontoloog) uitgaat van dezelfde maximumtarieven als een (huis)tandarts, kan de rekening van een endodontoloog hoger uitvallen dan bij de (huis)tandarts. De endodontoloog gebruikt namelijk meer apparatuur en verricht meer handelingen dan de (huis)tandarts, denk bijvoorbeeld aan een microscoop en de behandeling van moeilijk te verwijderen oude kanaalvullingen. Op deze pagina treft u een berekening aan van de kosten van een wortelkanaalbehandeling. Het kan zin hebben om samen met uw tandarts naar alternatieven te kijken.

De kosten van een wortelkanaalbehandeling kunnen hoog oplopen. Hierbij is het van belang dat indien de behandelkosten hoger zijn dan € 150,-, dan licht de behandelaar de behandeling mondeling toe en krijgt u een behandelplan inclusief kosten op schrift. Een dergelijk plan wordt 'informed consent' genoemd. Kortom, u dient van te voren geïnformeerd te worden over de kosten van de wortelkanaalbehandeling.

Indien u veel pijn heeft en het is weekend, dan kan een waarnemend of spoedtandarts uitkomst bieden. Bij het berekenen van de kosten na een spoed wortelkanaalbehandeling, dient ook gebruik te worden gemaakt van de maximum tandartstarieven. Het is goed om te bedenken dat een waarnemend of spoedtandarts de patiënt slechts eenmaal ziet en het hele dossier niet kent.

Pijn bij een wortelkanaalbehandeling

Indien uw zenuw ontstoken is, dan kunt u pijn of last van gevoeligheid hebben. Een veel voorkomende veroorzaker van de pijn is tandbederf, ook wel cariës genoemd. Lees meer hierover op de pagina over de ontstoken zenuw.

Het kan dat bij de wortelkanaalbehandeling de wortelkanalen op lengte gevijld en opgevuld zijn. Bij het vullen worden cement en stiftjes in het wortelkanaal geplaatst. Hierdoor komt het wel vaker voor dat bij de behandeling een vijltje en/of een klein beetje cement voorbij de wortelpunt komt. Het gebied rond het einde van de wortel raakt dan een tijdje geïrriteerd, bijvoorbeeld bij het kauwen van voedsel. Het herstel zal na een paar weken intreden. Ook afvalstoffen en bacteriële producten na de wortelkanaalbehandeling kunnen voor irritatie zorgen.

Sommige patiënten hebben erge napijn na een wortelkanaalbehandeling. Een remedie is het onderdrukken van de erge napijn met pijnstillers. Als de klachten erger worden, of er komen zwellingen op, dan is het verstandig om terug te gaan naar de tandarts om er naar te laten kijken.

Ook komt een gevoelige kies na de wortelkanaalbehandeling voor. De pijn zal zich dan met name voordoen bij het kauwen. Indien er een ontsteking in het kaakbot zit, dan komt de ontsteking vanuit de wortelpunten. Het kan wel een jaar duren voordat de ontsteking helemaal weg is.

Pijnklachten tandheelkunde

Voor het onderwerp 'pijn' is er de laatste jaren steeds meer aandacht in de medische wereld. Voor onbegrepen - meestal chronische - pijn hebben veel ziekenhuizen multidisciplinaire pijnteams samengesteld, veelal onder leiding van een anesthesioloog. Binnen de tandheelkunde is ook er een groeiende aandacht voor pijn. Dr. Bos wordt als chef de clinique van de afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Tandheelkunde van het Academisch Ziekenhuis in Groningen vaak geconfronteerd met pijnklachten, die niet altijd even duidelijk zijn. 'Er melden zich hier patiënten, die met pijnklachten zijn doorverwezen door de huistandarts, omdat deze de oorzaak van de pijn niet kon vinden. Kiespijn kan je op het verkeerde been zetten. Pijn die zich manifesteert als kiespijn, kan namelijk ook een niet odontogene oorzaak hebben. Zo kan kiespijn een uiting zijn van een onderliggend defect in een ander orgaansysteem.

Pijn kan derhalve verwarrend werken volgens tandarts 't Hooft. 'Er zijn twee valkuilen, waar je als tandarts alert op moet zijn. Een ingewikkelde pijnklacht kan verwijzen naar een ordinaire kiespijn, terwijl een ogenschijnlijk lichte pijnklacht een veel ernstiger oorzaak kan hebben.' Het is daarom van belang dat een tandarts een systematische anamnese afneemt bij een patiënt.

Chronische pijn

Volgens Bos en 't Hooft blijkt ook steeds meer uit onderzoek dat pijn die langere tijd aanwezig is kan ontaarden in chronische pijn, omdat het als het ware ingebrand wordt in de hersenen. Hierdoor komt deze pijn los te staan van de oorzaak. De patiënten reageren vervolgens niet meer op therapieën en blijven een bepaalde pijn houden, wat de tandarts ook doet. Om dit te voorkomen is het van groot belang dat de tandarts snel de oorzaak van de pijn vaststelt. 't Hooft: 'Toch moet een tandarts er voor waken dat hij of zij niet overhaast ingrijpt door bijvoorbeeld een wortelkanaalbehandeling te starten of een element te extraheren. Het is belangrijker dat eerst een goede anamnese wordt afgenomen en een gedegen klinisch plaatsvindt, waarin stap voor stap de klachten in kaart worden gebracht. Daarna kan behandeling of een goed onderbouwde doorverwijzing volgen. 'Voor veel tandartsen is dat niet altijd makkelijk, omdat ze doeners zijn en de patiënt graag willen helpen'.

Veelgestelde vragen over wortelkanaalbehandeling

Hieronder vindt u een overzicht van veelgestelde vragen over wortelkanaalbehandelingen. De vragen zijn gebaseerd op vragen gesteld in ons forum en zijn beantwoord door een tandarts.

1. Hoe lang duurt een wortelkanaalbehandeling normaal gesproken?
2. Waarom wordt er eerst een noodvulling gebruikt en niet meteen definitief gevuld?
3. Hoelang duurt het voordat op de röntgenfoto te zien is dat de ontsteking verdwenen is?
4. Wat is een endodontoloog?
5. Wat is een endo?
6. Kan de zenuw al dood zijn zonder een zenuwbehandeling?
7. Gebeurt het vaker dat tijdens de wortelkanaalbehandeling een vijltje afbreekt en achterblijft?
8. De noodvulling die is aangebracht na de start van een wortelkanaalbehandeling is eruit. Moet ik nu mijn tandarts bellen?
9. Na de wortelkanaalbehandeling is de verdoving uitgewerkt. Ik heb nu weer last. Hoe lang duurt dit?
10. Er is bij mij een wortelkanaalbehandeling gestart. Helaas heb ik nu weer andere pijn. Hoe kan dit?
11. Nadat de wortelkanaalbehandeling is gestart heb ik weer pijn.
12. De huisarts gaf aan dat ik een kaakholte ontsteking heb. Ik heb ook last van mijn kiezen boven. Komt dit vaker voor?
13. Ik heb veel pijnklachten ook na meerdere wortelkanaalbehandelingen, wat kan het zijn?                     Check 05-2021