Mondspoelmiddelen: Wat doen ze en wat zijn de effecten?
Terwijl u uw boodschappenwagen langs de schappen van de supermarkt op de afdeling Verzorging voortduwt, ziet u ze overal opdoemen: mondspoelmiddelen. Mondspoelmiddelen zijn tegenwoordig te koop in allerlei kleuren en smaken. Heeft het spoelen met zo’n middel daadwerkelijk zin? Advertenties en reclames pretenderen dat de geur van uw adem verbetert bij gebruik van het product. Sommige fabrikanten beweren zelfs dat uw gehele schadelijke microflora kan worden verwijderd. Dit artikel gaat in op de werking van mondspoelmiddelen en de bijbehorende effecten.
Wat is een mondspoelmiddel?
Een mondspoelmiddel stimuleert het spoelende effect in uw mond. Het bestaat hoofdzakelijk uit water, smaak- en kleurstoffen. In sommige producten wordt alcohol gebruikt om de componenten op te lossen, tegenwoordig bestaat er ook alcoholvrij mondspoelmiddel. Er zijn speciale mondspoelmiddelen die tegen gaatjes zouden werken (o.a. Listerine Sterk Gebit en Elmex Anti-Caries). Sommige mondspoelmiddelen zouden tandplak tegengaan. Weer andere mondspoelmiddelen zouden zorgen voor gezonder tandvlees (o.a. GUM Gingidex, 07Active) en ook zijn er producten op de markt die tegen een slechte ademgeur werken (o.a. Halita).
Werking mondspoelmiddel
Uit wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van mondspoelmiddelen blijkt dat een mondspoelmiddel geen vervanging is voor tanden poetsen maar een goede aanvulling op mondhygiëne. De bacteriën in uw mond leven in een ondoordringbare samenleving, de biofilm genoemd. Op dit moment is er geen mondspoelmiddel op de markt dat even effectief werkt tegen plakverwijdering als de mechanische reiniging van tandenpoetsen. Een nadeel van een mondspoelmiddel is dat het alleen effect heeft op het zichtbare deel van een tand of kies. De vloeistof kan het gebied onder het tandvlees niet of moeilijk bereiken, terwijl dit juist de plek is die u graag schoonhoudt om ontstekingen te voorkomen. Uitzondering hierop zijn de mondspoelmiddelen op basis van actieve zuurstof.
Producten op basis van actieve zuurstof
In de mond leven goede en slechte bacteriën. Goede bacteriën zijn essentieel voor een gezonde mond, slechte bacteriën zijn de oorzaak van slechte adem, gaatjes en tandvleesontsteking. Deze bacteriën overleven alleen op plekken met weinig zuurstof zoals achter in de mond, tussen de tanden of onder de tandvleesrand. Op moeilijk bereikbare plekken dus. Een zuurstofmolecuul is zo klein dat het wél doordringt tot de moeilijk bereikbare plaatsen. Het molecuul helpt gericht bij de bestrijding van schadelijke bacteriën. De kracht van actieve zuurstof is dat het de goede bacteriën stimuleert. Een mondspoelmiddel op basis van actieve zuurstof herstelt de natuurlijke balans in de mond. Voorbeelden zijn BlueM en 07Active. De middelen worden aangeraden door steeds meer tandartsen en mondhygiënisten en kunnen langdurig worden gebruikt.
Producten op basis van peroxiden
Dan zijn er de mondspoelmiddelen op basis van peroxiden. Die hebben een ontsmettende en reinigende werking. Een voorbeeld is waterstofperoxide-mondspoeling. De middelen zorgen voor genezing van het tandvlees na het trekken van een tand of kies om infectie te voorkomen. Bij een product op basis van peroxide wordt vaak een spuit gebruikt voor het spoelen van de extractiewond. Volg altijd de aanwijzingen van uw tandarts op. Wanneer u te vroeg gaat spoelen in de extractiewond, bestaat de kans dat het ontstane bloedstolsel oplost of dat een nabloeding optreedt.
Producten op basis van chloorhexidine
Voorbeelden van middelen op basis van chloorhexidine zijn GUM Paroex, Corsodyl , Curasept en PerioAid. Chloorhexidine is bedoeld om tandplak te verwijderen en de bloeding van het tandvlees te reduceren. Deze middelen worden bijvoorbeeld gebruikt bij mensen die niet meer in staat zijn hun eigen tanden te poetsen. Het product verkleurt de tong of tanden en kan een vieze smaak in de mond geven of zorgen voor een branderig gevoel aan uw slijmvliezen. Chloorhexidine wordt niet snel gebruikt door mensen die zelf voor hun mondverzorging kunnen zorgen. Volg bij he gebruik van een spoelmiddel met chloorhexidine de instructies van de tandarts op.
Chloorhexidine staat bekend als één van de weinige spoelmiddelen binnen de mondzorg die daadwerkelijk antibacterieel werkt. Veel praktijken adviseren chloorhexidine dan ook bij tandvleesontstekingen. Door gebruik van chloorhexidine kan de cel van een bacterie zich niet meer voortplanten. In hoge concentraties doodt het zelfs de bacterie.
Middelen die chloorhexidine bevatten, worden voorgeschreven in de volgende gevallen:
- Bij een acute tandvleesontsteking (gingivitis) of botontsteking (paradontitis)
- Na een tandvleesbehandeling
- Om mondinfecties te voorkomen na een tandheelkundige ingreep in de mond of na een trauma, waarbij tandenpoetsen moeilijk is
- Bij mensen die niet in staat zijn tot regulier tandenpoetsen (bv. mensen met een verstandelijke - of lichamelijke berperking);
- Na bestraling (radiotherapie).
Bijwerkingen:
Chloorhexidine staat naast zijn antibacteriële werking ook bekend als een middel met bijwerkingen:
- Smaakveranderingen
- Verkleuringen van de chloorhexidine door voedsel dat rijk is aan tannines en ijzer
- Verkleuringen van de tanden door het roken
Alle bijwerkingen zijn omkeerbaar, maar wel een reden om chloorhexidine niet te lang te gebruiken.
Percentages. Chloorhexidine is in verschillende percentages verkrijgbaar:
• 0,20% wordt gebruikt na operaties
• 0,12%+0,05CPC (nagenoeg even effectief als de werking van 0,20% maar minder negatieve bijwerkingen).
• 0,12% procent bij/na initieel gebruik
• 0,05% voor langdurig gebruik; dit mondspoelmiddel bevat ook 0,05% fluoride
Door de chemische eigenschappen kan chloorhexidine in vele vormen verwerkt worden.
Namelijk als:
- Vloeistof
- Tandpasta
- Gel
- Chip
Het middel kan in de hele mond worden gebruikt maar ook lokaal. Denk aan mensen die motorisch minder sterk zijn en kampen met furcaties (wortelsplitsing). Een gel of spray kan lokaal worden gebruikt. Bij mensen met een op implantaten gedragen prothese kan de gel in de uitsparingen van de prothese worden gebracht.
Voorzorgsmaatregelen:
- Gebruik deze spoelmiddelen alleen op advies van uw (tand)arts.
- De 0,12% oplossing geniet de voorkeur vanwege minder negatieve bijwerkingen.
- De producten mogen over het algemeen slechts kort (meestal 1 tot 2 weken) worden gebruikt. Gebruik ervan kan namelijk een (omkeerbare) verkleuring van uw tanden en tong, een vieze smaak en een branderig gevoel van de slijmvliezen geven.
- Tandpasta kan de werking van chloorhexedine verstoren. Wacht daarom een half uur na het tandenpoetsen met toepassing van het product.
- Spuug producten met het middel na gebruik uit en nooit door. Bij kleine kinderen of zieke mensen die niet goed kunnen spugen of spoelen kan een spray of gel worden gebruikt. Bij deze mensen kan ook een product worden gekozen dat minder schadelijk is na inslikken.
Producten op basis van jodiumderivaten
Mondspoelmiddelen zoals iso-Betadine en Iodex verminderen kortstondig het
aantal bacteriën in de mond. Een effect op tandplak of tandvleesontstekingen, is niet aangetoond.
Deze producten worden vooral gebruikt na tandheelkundige ingrepen. Vanwege het risico van opname van jodium, mogen deze producten slechts korte tijd worden gebruikt.
Producten op basis van fenolverbindingen
Listerine, Kamillosan, Sedemol en Sulfa-Sedemol zijn producten op basis van etherische oliën. Denk aan eucalyptol, thymol en menthol. De producten hebben weliswaar een antibacteriële werking, maar werken slechts beperkt tegen tandplak. Mogelijk hebben ze wel een (beperkte) ontstekingsremmende werking. Gebruik van de producten kunnen een brandend gevoel en een bittere smaak geven. Soms treedt een lichte tandverkleuring op. Ook bij langdurig gebruik hebben deze producten weinig nevenwerkingen.
Producten op basis van plantenextracten
Voorbeelden van producten met plantenextracten zijn Aloe Dent, Apeiron, Jasön, Organii Mondwater, Paradontax, Provida en Viadent Oral Rinse. De producten op basis van onder meer kamille, mirre, salie en kruidnagel kunnen een beperkte antibacteriële werking hebben, maar het is niet aangetoond dat ze effect hebben tegen tandplak of tandvleesontstekingen. Wanneer de producten andere ingrediënten bevatten zoals chloorhexidine in het geval van Paradontax kan dit effect wel optreden.
Producten op basis van enzymen
Mondspoelmiddelen zoals Zendium Mondspoeling hebben een beperkte antibacteriële werking. Het is niet aangetoond dat ze een effect hebben op plakvorming of tandvleesontstekingen.
Producten op basis van hexetidine
Hexetidine heeft een vergelijkbare werking als chloorhexedine, maar het effect tegen onder meer tandplak en tandvleesontstekingen is minder groot. Producten zoals Hextril mondspoeling kunnen als een alternatief voor chloorhexidine worden gebruikt worden, in dat geval gelden dezelfde voorzorgsmaatregelen als voor chloorhexidine.
Producten op basis van cetylpyridinium chloride
Ook van producten zoals Aquafresh Complete Care, Colgate Total, Dettol, Oral-B Antibacterial, Merocet, Scope Mondwater, Vitis Gingival is de antibacteriële werking aangetoond, maar ze zijn minder effectief dan chloorhexidine. De producten worden vaak gebruikt als alternatief voor chloorhexidine, ook hier gelden dezelfde voorzorgsmaatregelen als voor chloorhexidine.
Producten op basis van chlorine dioxide
Hier is sprake van een zeer geringe antibacteriële en ontstekingsremmende werking. Mogelijk hebben producten zoals Retardex, 10-Quist een beperkte werking tegen tandplak en tandvleesontstekingen, maar dit is onvoldoende aangetoond.
Zoals u hierboven kunt lezen, zijn er veel verschillende soorten mondspoelmiddelen. Daarom is het belangrijk dat u zich voor gebruik verdiept in het middel. Vraag uw tandarts om advies, want die beschikt wellicht over informatie die u zelf niet heeft en kan samen met u tot een besluit komen.
Tandenpoetsen
Mondspoelmiddelen zijn additioneel en geen substituut voor tandenpoetsen. De producten kunnen van toegevoegde waarde zijn wanneer u niet in staat bent uw tanden en kiezen goed schoon te houden. De tandarts kan na een bepaalde behandeling adviseren een specifiek mondspoelmiddel te gebruiken. Zoals eerder genoemd zijn er mondspoelmiddelen die bacteriën tegengaan en er zijn mondspoelmiddelen die beginnende gaatjes remmen omdat fluoride aan het middel is toegevoegd. Ook kan de frisheid van een mondspoelmiddel leiden tot een meer zelfverzekerd gevoel. Het mondspoelmiddel neemt echter niet de oorzaak van de slechte ademgeur weg, waardoor het frisse gevoel van korte duur is.
Advies
Het advies luidt: poets tweemaal per dag, het liefst met een goede handtandenborstel met verschillende hoogte in borstelharen. Andere mogelijkheid is de elektrische borstel. Poets met een tandpasta die fluoride bevat. Zorg voor voldoende reiniging tussen de tanden met rubberen tandenstokers of ragers, eventueel floss. Floss wordt geadviseerd wanneer ragers of tandenstokers niet tussen de tanden of kiezen passen. U kunt een mondspoelmiddel ter aanvulling gebruiken als de tandarts dat adviseert. Bij een volgende controle kan de tandarts evalueren of het mondspoelmiddel van toegevoegde waarde is. Enkel het gebruik van mondspoelmiddel zorgt voor onvoldoende reiniging: poetsen en ragen zijn altijd noodzakeijk.
Overzicht merken mondspoelmiddel en toepassingsgebieden.
informatie op basis van de verpakking en inzichten, wijzgingen voorbehouden. Hierop kunnen geen rechten worden geclaimd.
Dit artikel is tot stand gekomen dankzij Luuk van den Bosch en Hessel van der Wielen. Zij hebben gebruik gemaakt van de volgende literatuur:
- Barnett ML. The role of therapeutic antimicrobial mouthrinses in clinical practice. Control of supragingival plaque and gingivitis. Journal of the American Dental Association 2003; 134: 699-704;
- Brecx M., Brownstone E., MacDonald L., Gelskey S., Cheang M. Efficacy of Listerine, Meridol and chlorhexidine mouthrinses as supplements to regular tooth cleaning measures. J. Clin Periodontol. 1992 Mar;19(3):202-7;
- Kouzmina E., Yanuschevitch O., Lapatina A., Smirnova T., Kuzmina I. A Pilot Study Into the Effectiveness of Two Antimicrobial Mouthrinses in a Group of Russian Adults With Gingivitis;
- Loe H, Schiott C. The effect of mouthrinses and topical application of chlorhexidine on the development of dental plaque and gingivitis in man. Journal of Periodontal Research 1970; 5: 79;
- Zanatta F.B., Antoniazzi R.P., Rösing C.K. The effect of 0.12% Chlorhexidine Gluconate Rinsing on previously plaque-free and plaque-covered surfaces: a randomized, controlled clinical trial. J Periodontol November 2007.
Deze informatie en/of conclusies zijn gebaseerd op de mening van de auteur, welke weer gebaseerd zijn op de huidige stand der wetenschap.
