Iedereen heeft het en we staan er eigenlijk niet bij stil: speeksel! Oftewel spuug, een lichaamsvloeistof met vele functies.
Wat doet speeksel?
- Speeksel bevochtigt de mondslijmvliezen waardoor je kan praten, lachen, zoenen, eten en drinken.
- Het reinigt de mondholte waardoor achtergebleven voedselresten snel worden afgebroken en/of worden afgevoerd. Wanneer je eet maak je vanzelf meer speeksel aan.
- De enzymen in het speeksel zetten de eerste belangrijke stap in de spijsvertering en helpt je darmgezondheid.
- Speeksel heeft een rol in de smaakbeleving.
- Speeksel beschermt je gebit tegen gaatjes (cariës).
- Speeksel beschermt de slijmvliezen tegen ontstekingen, speeksel heeft namelijk een antibacteriële eigenschap.
- Bij misselijkheid en braken beschermt het extra speeksel de slijmvliezen tegen het zuur dat met braken meekomt.
- Bij een vergiftiging maakt het lichaam extra speeksel om zich van het gif te ontdoen (met braken en vermindert de opname van het gif via het mondslijmvlies).
1 à 1,5 liter per dag!
Speeksel wordt gemaakt door speekselklieren in de mondholte. Er zijn 3 paar grote speekselklieren, deze produceren 500 ml – 1000 ml. Naast deze grote speekselklieren bevinden zich nog vele kleinere speekselklieren verspreid over de mond, bijvoorbeeld op de tong, gehemelte en lippen. De normale gemiddelde dagelijkse speekselproductie bedraagt in totaal 1 à 1,5 liter.
Je merkt het pas op wanneer je het niet hebt!
Te weinig speeksel is een vervelend gevoel en verstoort nogal wat processen als je ziet wat de functies van speeksel zijn. Wanneer er te weinig speeksel aangemaakt wordt dan noemt men dat hyposialie (hypo = te weinig en sialie = speeksel) en een droge mond wordt ook wel xerostomie genoemd. Maar gewoon 'droge mond' begrijpt iedereen!
Oorzaken van chronische speekselklachten kunnnen zijn;
- Mondademhaling;
- Een voor jou verkeerde tandpasta en/ of mondwater;
- Ten gevolge van ziekten, b.v. diabetes, Sjögren;
- Hormonale veranderingen bijvoorbeeld bij zwangerschap of overgang;
- Bijwerkingen van medicijnen en/ of behandelingen (chemo, bestraling);
- Chronische stress;
- Roken, alcohol, e-sigaretten (vapen), snus en drugs.
Kortdurende stress, vechten of vluchten!
Je kan ook kortdurend een droge mond hebben bijvoorbeeld bij bepaalde voeding maar ook als je acute stress ervaart, wanneer je schrikt of angst ervaart in een situatie. Of acute stress doordat je een spannende speech moet houden, een optreden moet doen of bij een examen. Je krijgt er een droge mond van! Een acute stressreactie zorgt voor een toename van de stresshormonen adrenaline en cortisol en zetten je lichaam op scherp door bepaalde processen in het lichaam aan te passen zodat je kan reageren op de ‘bedreiging’. Dit wordt ook de fight-or-flight reactie genoemd; vechten of vluchten! Nog niet heel lang geleden, als je het vergelijkt met hoe lang de mens bestaat, moesten we ons beschermen tegen wilde dieren, vijandige stammen of andere bedreigingen. Dit systeem werkt nog altijd op dezelfde manier maar nu op de huidige verstoringen van onze gemoedsrust.
In de pagina’s over Speeksel, Speeksel en enzymen (over de spijsvertering) en Droge mond of xerostomie lees je meer over het wonderlijke speeksel. Een lijst van medicijnen die als bijwerking een droge mond kunnen veroorzaken vind je onderaan de pagina Droge mond of xerostomie.
