„Ik heb altijd begrepen dat het woord ‘verstandskiezen’ verwijst naar de verre stand in het gebit en niets te maken heeft met intelligentie”, mailt Ubbo Mansholt uit Groningen. „Hoe verklaar je dan de Engelse term wisdom teeth?”
De naam van de verstandskies heeft niets te maken met zijn afgelegen locatie, zegt Jan Willem Vaartjes, oprichter van Tandarts.nl, waar hij als ‘digitale tandarts’ vragen beantwoordt. „De verstandskies breekt over het algemeen door na de pubertijd, de periode dat ook het ‘verstand’ zou moeten komen”, aldus Vaartjes.
„Beide naamverklaringen zijn gangbaar en plausibel”, zegt woordvoerder An Chung van de Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde iets voorzichtiger. „Maar ik heb Van Dale er even bijgepakt en daarin wordt de verstandskies omschreven als ‘de achterste kies links en rechts in de onder- en in de bovenkaak, zo genoemd omdat zij eerst zeer laat komen’.”
In enkele oude drukken van Van Dale staat het volgens het Genootschap Onze Taal nog duidelijker: ‘een der achterste kiezen onder en boven aan beide zijden in den mond, welke eerst verschijnt wanneer het verstand tot rijpheid gekomen is’. Vandaar ook de Engelse wisdom tooth, de Duitse Weißheitszahn, de Franse dent de sagesse en de Belgische wijsheidstand of het wijsdomtandekke – afgeleid van het Latijnse dens sapientiae ofwel de ‘tand der wijsheid’.
Het is een chique naam voor een vrij nutteloos stukje in het lichaam. Kaakchirurg Laurin Thorsten van het academisch ziekenhuis Maastricht: „Kiezen en tanden zijn beweeglijk en door op hard eten te kauwen, worden de ruimtes in het gebit kleiner en komen de kiezen ietsjes naar voren. Zo ontstaat ruimte. Maar tijdens de evolutie zijn wij steeds zachter voedsel gaan eten, waardoor er te weinig ruimte over is voor de verstandskiezen. We hebben ze in feite niet meer nodig, maar ze komen wel door.”
Met het oog op eventuele complicaties worden de tanden der wijsheid nu vaak preventief verwijderd. Thorsten: „Overigens heeft het trekken van de kiezen geen enkele invloed op de intelligentie.”