Verstoorde smaak, vieze smaak en mondgezondheid
Proeven en dus smaak is een complexe ervaring. Wat wij ‘smaak’ noemen is eigenlijk een samenspel van meerdere zintuiglijke waarnemingen (smaak in ruimere zin). Smaakwaarneming is de waarneming van verschillende smaken door de smaakzintuigjes op de tong en in de mondkeelholte.
De verschillende smaken zijn zoet, zuur, zout, bitter en, sinds kort bekend ook umami (hartig) en vet. Bij het proeven speelt echter ook de waarneming van structuur, textuur, temperatuur en kruidigheid en de waarneming van reukstoffen van voedsel en drank een belangrijke rol. Denk aan een knapperig stokbrood en rijke salade met gerookte zalm en verse dille waarvan letterlijk ‘het water van in je mond loopt’.
Verlies van smaak kan het voedingspatroon zodanig veranderen dat het leidt tot gewichtsverlies of juist -toename, ondervoeding en daardoor verminderde weerstand. Het kan aanleiding geven tot overconsumptie van zout en suikers om te vieze smaak of gebrek aan smaak te compenseren. Bij verlies van smaak ontbreekt ook de waarschuwingsfunctie voor bedorven voedsel, dat vaak een vieze smaak heeft.
Tenslotte speelt de smaak een rol bij reflexen die de spijsvertering op gang brengen zoals speekselproductie.
De tong bevat drie soorten smaakpapillen, de papillae circumvallatae achterop de tong, de papillae foliatae aan de achterzijkant van de tong en de papillae fungiformis en filiformis verspreid bovenop de tong. Vroeger dacht men dat zoet, zuur, zout en bitter ieder op een bepaalde plaats op de tong wordt waargenomen, maar dat blijkt niet het geval. De smaakoverdracht van het achterste deel van de tong loopt via de nervus glossopharyngeus, het voorste tweederde deel via de chorda tympani.
Naast de waarneming van zoet, zuur, zout, bitter, umami en vet wordt in de mondholte ook de structuur, temperatuur, scherpte en kruidigheid waargenomen. Dit verloopt via een ander systeem, via de somatosensorische receptoren, via de vijfde hersenzenuw.
Een aandachtpuntje: bij smaakstoornissen kan de reuk verstoord zijn, het hoeft niet altijd veroorzaakt te worden in de mond.
Speeksel
Speeksel speelt een vooraanstaande rol in het op gang brengen van de smaakoverdracht. Vast voedsel wordt opgelost in het speeksel en de smaakstoffen worden via het speeksel getransporteerd naar de smaakorgaantjes. Daarnaast zitten er in speeksel verschillende stoffen die de wondgenezing herstellen en een belangrijke rol spelen bij het onderhouden van de smaakorgaantjes. Ook zorgt speeksel voor een gezond evenwicht in de mondholte, doordat het verschillende eiwitten met een antimicrobiële werking bevat.
Er zijn meerdere variaties van een verstoorde smaak:
- ageusie: verlies van smaak
- hypogeusie: verminderde smaak
- dysgeusie: vieze smaaksensatie bij normaal gesproken plezierige smaken
- gustatorische agnosie: onvermogen om een smaak te herkennen
Verzamelde tips bij een vieze- of verstoorde smaak:
- Met kauwen en zuigen stimuleert u de speekselklieren om dun, waterig speeksel te produceren. Neem iets fris om op te kauwen of om te zuigen. Bijvoorbeeld: suikervrije kauwgom met xylitol, pepermuntje, schijfje komkommer, tomaat, appel, augurk, waterijsje etc..
- Eet gerechten met een sterke pittige en kruidige smaak. B.v. een kruidige groentensoep, een pittige curry of een zuurkoolstamppot met spekjes en rookworst.
- Drink voldoende (tenzij u een vochtbeperking heeft)
- Eet met plastic bestek als u last heeft van een metaalsmaak. Gebruik porselein of aardewerk servies omdat plastic servies weer een bijsmaak kan geven.
- Experimenteer met deze tips en probeer uit wat bij u werkt.
- Uit onderzoek is ook gebleken dat roken de smaak en reuk negatief beïnvloed.
- Goede mondhygiëne helpt, al dan niet tijdelijk, de vieze smaak te verminderen. Tandenpoetsen met een speciale tandpasta of experimenteer welke het beste werkt bij u. Er zijn naast munt- en fruitsmaak ook tandpasta’s met een zoute smaak. Gebruik een mondwater, reinig uw tong met een tongreiniger al dan niet met een speciale gel hiervoor. Er zijn diverse producten op de markt voor een verstoorde smaak en - adem.
Voor advies en begeleiding kunt u zich wenden tot uw tandarts, mondhygiënist, apotheek, reformhuis en via de sites www.darmklachten.nl en www.natuurdietisten.nl
