Na een lange tijd van grote verbeteringen in de volksgezondheid nemen de gezondheidsverschillen in Nederland weer toe. Ook in de mondgezondheid nemen de verschillen tussen de groepen mensen toe, waarbij de toegang tot de mondzorg voor steeds meer mensen niet langer vanzelfsprekendheid is.
Hoe de mondzorg was
De verbeteringen in de mondgezondheid in het verleden waren het resultaat van de samenwerking met organisaties die zich bezighouden met de publieke gezondheid, dus beschikbaar voor elke burger. GGD’s hadden Tandheelkundig Preventief Medewerkers in dienst die ouders, kinderen en leerkrachten ondersteunden in de mondgezondheid. Het was voor (bijna) iedereen gewoon om elk half jaar voor controle naar de tandarts te gaan en de voorlichting over mondzorg werd aangeboden samen met andere thema’s over gezond leven. In de afgelopen tientallen jaren is vrijwel de gehele samenwerking tussen publieke gezondheidszorg en mondzorg verloren gegaan.
Hoe is de mondzorg nu
Op dit moment is de mondzorg in de mondzorgpraktijk het enige zorgaanbod dat gericht is op behoud en verbetering van de mondgezondheid. Voor een deel van de bevolking is mondzorg echter simpelweg onbetaalbaar. Er is daardoor een achteruitgang in de mondgezondheid van Nederlanders. En we zien een sterke tweedeling. De ene groep met makkelijke toegang tot de mondzorg en een goed onderhouden gebit en de andere groep die niet makkelijk toegang heeft tot de mondzorg. Zij zijn de mensen die de mondzorgpraktijk niet bezoeken en vaak een slechte mondgezondheid hebben. Dit zijn vaak de mensen met een lager inkomen, mensen die minder kennis over gezonde leefstijl hebben, niet of minder goed tekst/taal kunnen lezen/begrijpen, migranten, vluchtelingen en kwetsbare ouderen en kinderen. Met de groeiende inflatie vrezen we dat ook de middeninkomens in de knel komen en vanwege de kosten de jaarlijkse mondcontrole links laten liggen.
Leefstijlziekten en gebitproblemen mede door sociale omgeving
Mondziekte werd, net als andere leefstijl ziekten (obesitas, diabetes type 2) lang gekoppeld aan verkeerde keuzes in de persoonlijke leefstijl en ongezond gedrag. De oplossing werd vooral gezocht in persoonlijke gedragsverandering. Er werden volop instructies en voorlichting gegeven maar regelmatig bleef het effect minimaal of helemaal achterwege. Dit komt omdat een ongezonde leefstijl, vaker dan dat we denken, geen persoonlijke keuze is. In deze benadering wordt namelijk voorbijgegaan aan hoe een ongezonde leefomgeving invloed heeft op het ontstaan en verloop van een (mond)ziekte. Alleen persoonlijke leefstijladviezen aan mensen die in een moeilijkere situatie wonen en leven zullen niet voldoende zijn om deze groep mensen te helpen. Dit zijn mensen met veel stress, financiële zorgen en ander soort zorgen over het basisbestaan zoals woning en werk. Deze mensen verdwijnen makkelijk uit het oog van preventie en zorg, en dit draagt bij aan vergroting van de nu al grote gezondheidsverschillen in Nederland.
Preventie
Kennis in mondhygiëne en preventie in de mondzorg hoeft niet alleen door de tandarts en mondhygiënist te worden geleverd. Vooral voor de groepen die buiten de boot vallen zou binnen de publieke gezondheidszorg meer aandacht moeten komen voor mondzorg. Een belangrijke taak voor mij als hoogleraar is om te zorgen dat er ook andere mogelijkheden voor preventieve mondzorg komen en samenwerkingen ontstaan waardoor kennis over preventie en goede mondzorg ook beschikbaar wordt voor de mensen die nu niet naar de tandarts en mondhygiënist gaan.
Mondzorg moet terug in de publieke gezondheidszorg
In samenwerking met diverse organisaties en instanties werk ik vanuit de Hogeschool Utrecht en ACTA aan de inbedding van mondzorg en mondgezondheid in een brede aanpak van preventie en publieke gezondheid. De tandarts, de mondhygiënist en andere zorgverleners als de huisarts moeten hierin samenwerken met professionals op het gebied van welzijn en samenleving, inclusief organisaties zoals gemeenten en zorgverzekeraars. Mondzorg moet terugkomen in de publieke gezondheidszorg en snel ook.
