De Olympische Spelen zijn een mooie aanleiding om met een serie van 4 blogs de relatie tussen prestaties en mondgezondheid extra onder de aandacht te brengen. Tijdens de Olympische spelen vertellen Yvonne Kort (Integraal mondhygiënist en lifestyle expert), Jolanda Gortzak (gespecialiseerd sport-mondhygiënist), Michiel Lieshout (Duurzame tandarts met sport en mondzorg in het vizier) en Roel de Maat (Tandarts o.a. gespecialiseerd in sport tandheelkunde) hier meer over. Ook interessant voor de amateursporter!
In dit interview geeft sporttandarts Roel de Maat uit Arnhem een kijkje achter de schermen en vertelt hij over zijn beroep, de mondgezondheid en mondzorg bij topsporters en Nederlanders in het algemeen. Mét een boodschap voor de nieuwe minister van Volksgezondheid.
Waarom ben je je als tandarts gaan richten op sport?
Het is ontstaan vanuit mijn eigen interesse in sport. Ik heb een voorliefde voor sport en sport zelf graag. En als je dan tandarts bent, zou je dan het één en het ander kunnen combineren? En zou dat zinvol zijn?
Wanneer is die beroepsmatige interesse ontstaan?
Dit kwam door een wielrenner die ik zo’n 13 jaar geleden in de stoel kreeg, hij gaf aan dat er veel mondzorgklachten waren onder collega wielrenners. Ik vroeg mij toen af hoe dit kon, je gaat toch allemaal naar de tandarts? Ik ben mij erin gaan verdiepen.
Voor ons als praktijk is het leuk om te doen, want je komt in aanraking met jonge, leuke en geïnteresseerde mensen en we komen op leuke plekken. En het maakt het inhoudelijk nog leuker als je zelf van topsport houdt.
Zie je ook nu nog veel problemen bij wielrenners?
Dat is nou net een van de moeilijkst te doorgronden doelgroepen, minder toegankelijk om te plannen zoals dat wel kan met bijvoorbeeld voetballers. Die komen als team en ook individueel makkelijker naar de praktijk, terwijl wielrenners op eigen initiatief moeten komen. Als team krijg je ze vooralsnog niet bij elkaar voor mondzorg.
Hoe wordt je sporttandarts?
Sporttandarts is geen officiële titel, het is wel een specialisme maar niet BIG-erkend. Het begint met één sporter en dan volgen er meer, en dan ga je je meer inleven in de sporter of in een ploeg, of team waarin iemand moet functioneren. En hoe krijg je ze, met zo min mogelijk verstoring van de training- en wedstrijdagenda, fit aan het begin van het seizoen.
Hoe kan je als tandarts (top)sporters begeleiden?
Het begint met een screening voorafgaand aan het nieuwe seizoen en dan probeer je alle urgente zaken er op tijd uit te halen qua klachten, zodat ze fit aan de start van het seizoen kunnen beginnen. Wanneer dat niet lukt, moet je gedurende het seizoen je planning als tandarts afstemmen op die van de sporters en dat vraagt weer wat van de organisatie in de tandartspraktijk.
Zijn sporters goed te motiveren voor goede mondgezondheid?
Over het algemeen zijn sporters goed te motiveren, enkele niet.
Krijg jij veel sporters die verwezen worden door de trainer?
Dat valt nog mee, maar het worden er wel steeds meer. De sporters wonen door heel Nederland. Het is moeilijk om ze allemaal voor een screening en mondzorg te krijgen, al zou dat het meest ideale zijn.
Weten de trainers dat mondgezondheid een belangrijk onderdeel is voor de fitheid van een sporter?
Dat verschilt per discipline en trainer, er zijn wel trainers die dat belangrijk vinden, maar er zijn ook trainers die er nog niet bekend mee zijn.
Verschilt dit per sport?
Nee, dat kan ik niet zeggen.
Speelt professionalisering van een sport een rol, zoals bij voetballers, waardoor daar misschien meer aandacht voor zorg is?
Dat zou je in eerste instantie denken, maar aan de andere kant haal je bij voetballers vaak veel ellende uit de screenings, daar is de mondgezondheid minder goed en dus minder verzorgd.
Wat als elke honderdste seconde telt bij een sport, kan een ontstekingsvrije mond dan net het verschil maken?
Er zijn inderdaad onderzoeken die die kant uit wijzen.
Kan je dat uitleggen?
Dat is wat we op basis van onderzoeken en publicaties van diverse onderzoekers aannemen. Het is nooit echt gemeten voor zover ik weet. Er zijn interessante artikelen van Bruno Loos over wat er gebeurt met je bloedvatenstelsel, je longen en het zuurstoftransport door je lichaam, in relatie tot ontstekingen in de mond. (red: zie video van Bruno Loos in dit artikel) Maar we hebben nog nooit een hardloper met een ontsteking in de mond 100 meter laten lopen en een hardloper zonder ontsteking dezelfde afstand, om vervolgens de tijden met elkaar te vergelijken.
Het is wel zo dat topsporters met veel problemen in de mond enorm verstoorde voorbereiding op wedstrijden en toernooien kunnen hebben, wat gevolgen heeft voor het toernooi. Bijvoorbeeld dat ze met kiespijn de Tour de France rijden en de rustdag moeten gebruiken voor een bezoek aan de tandarts. Daar ga je geen goed klassement mee rijden in de Tour.
Is er nu een tandarts en/ of mondhygiënist verbonden aan het Olympisch medisch team?
Niet dat ik weet, er is dacht ik wel een kaakchirurg aan het medisch team verbonden, maar meer is mij daarover niet bekend.
Zijn er specifieke sporten waar meer aandacht voor de mondgezondheid nodig is?
Ik denk dat het voornamelijk gaat om of het wel of geen contactsport is, en de voeding. Eigenlijk geldt voor alle takken van sport, en ook aanstormende talenten, dat je het best zou kunnen beginnen door bij een lokale tandarts een screening te laten doen. Zeker bij talenten onder de 18 jaar, dan zit mondzorg nog in het basispakket van de zorgverzekering. Voor hen zou het eigenlijk helemaal makkelijk moeten zijn.
Wat kan je vertellen over de voeding, heb je het dan over specifieke sportvoeding?
Ja, onder andere. Zo zie je bijvoorbeeld bij wielrenners pallets met ‘Haribo’, jams en andere suikerrijke producten in de garage staan. Ze weten wel dat het niet goed is, dat zeggen ze zelf ook wel. Bij profvoetballers zie je meestal een voedingsdeskundige in het team en ook individuele sporters hebben vaak een eigen team van deskundigen om zich heen. En ook dan zie je individuen die de hele dag door suiker gebruiken en een zeer slecht gebit hebben.
Zie je groei in bewustwording bij sporters ten aanzien van het belang van mondgezondheid, en dat dit invloed kan hebben op de sportprestaties?
Een heel klein beetje, beetje bij beetje, ik kan nog niet zeggen dat dit enorm verbeterd is.
In de meeste begeleiding rondom teams en individuele begeleiding van sporters zou hiervoor wel wat meer aandacht mogen bestaan.
Zou dat al bij kinderen op de sportvelden moeten beginnen?
Nee, kinderen vallen onder de zorg van de ouders en die gaan als het goed is allemaal naar de tandarts. Al weten we ook dat dit helaas niet altijd het geval is.
Topsport zou niet altijd gezond voor het lichaam zijn, de belasting voor een lichaam kan te groot zijn en een stressreactie kan te lang/te vaak optreden. Welke invloed heeft deze intensieve belasting op het speeksel en hiermee op de mondgezondheid? Wat zijn de risico’s?
Ik heb geen ervaring in het meten en analyseren van de samenstelling van speeksel bij sportbelasting, dat is meer een onderwerp voor Michiel Lieshout volgens mij. (red: klopt, zie deel 3; Michiel Lieshout) Bij de sporters, ploegen en teams die wij zien, zien we zoveel tandheelkundige problemen, die zijn niet direct gerelateerd aan problemen op speekselgebied; ergens wel natuurlijk maar het begint voor ons dan met basale tandheelkunde. Wanneer we cariës (gaatjes) en ontstekingen (bloedend tandvlees en ernstige tandvleesontsteking) oplossen, hebben we al 99% van de sporters gezond. En wat betreft de laatste details zoals speekselonderzoek, zover gaan wij niet en ik ben al blij als ik een ploeg krijg waarbij ik cariës restaureer en ontstekingen kan aanpakken.
Zijn cariës, gingivitis en parodontitis de grootste problemen bij de sporters?
Ja, gaatjes, bloedend tandvlees en ernstige tandvleesontsteking met botverlies zijn de grootste problemen.
Heb je tot slot advies voor alle sportende Nederlanders?
Eigenlijk moet het niet uitmaken of je een topwielrenner of een profvoetballer bent of een bakker of een pakketbezorger, eigenlijk moet iedereen dezelfde goede mondgezondheid hebben. Dat zou echt voor iedereen haalbaar en bereikbaar moeten zijn. Het gaat erom dat je minimaal 1 á 2 keer per jaar naar de tandarts en/ of mondhygiënist/preventie-assistent gaat, want daarmee voorkom je problemen.
Eigenlijk zouden er ook geen topsporttandartsen nodig moeten zijn als de gehele Nederlandse bevolking gewoon naar de tandarts zou gaan en alle tandartsen streven naar een gezonde mond. Het is heel krom, het lijkt alsof een profsporter meer aandacht en een privilege krijgt, en natuurlijk hebben ze meer mogelijkheden om het te organiseren, maar in de basis zou dit niet nodig moeten zijn.
Zou je zelf nog iets willen toevoegen aan deze publicatie?
Ja, wij doen dit in Arnhem nu 13 jaar op regelmatige basis met diverse ploegen en voetbalteams. Bij vlagen denk ik ‘nu wordt het gezond, we hebben het wel bereikt’ en dan een jaar of 2 – 3 jaar later krijg je eenzelfde ploeg maar met een hele nieuwe lichting sporters en dan kun je soms enorm negatief verrast worden. In die zin is het een probleem van alle tijden en moeten we met z’n allen er iedere dag hard aan werken om mondgezondheid naar een hoger niveau te tillen.
Ga jaarlijks voor controle!
Nogmaals, eigenlijk zou dit alles niet nodig moeten zijn. De jaarlijkse controle wordt massaal aan de laars gelapt. Mensen laten zich opknappen, komen dan weer 3 jaar niet en leven ook nog eens enorm ongezond, komen vervolgens weer boos naar de praktijk omdat ze last, ellende en kosten hebben. Terwijl als je gewoon elk half jaar of jaar voor controle gaat, je bij voorbaat veel problemen oplost.
Oproep aan de minister van Volksgezondheid!
Het blijft voor mij het meest onbegrijpelijk waarom een zorgverzekeraar die tandheelkundige verzekeringen aanbiedt, niet eist dat je recht hebt op vergoeding mits je 1 keer per jaar voor controle gaat. Hoeveel mensen komen we niet in onze systemen tegen die al 10 jaar een €750,-- pakket hebben en die komen dan na 9 jaar met heel veel kiespijn. En dan hebben ze heel veel behandelingen nodig, wat natuurlijk maar tot € 750 vergoed wordt, dus dat wordt voor diegene een duur jaar, maar ze hebben wel 9 jaar premies betaald! Ik kan er niet bij dat Den Haag in samenwerking met de Nederlandse tandartsverenigingen niet zegt dat je 1 keer per jaar voor controle naar de tandarts moet, anders kan je geen gebruik maken van je verzekering. Hier ligt een taak voor de nieuwe minister van Volksgezondheid!
Hoe dan ook, ik blijf met plezier topsporters screenen en behandelen want ik ontmoet leuke, bijzondere mensen en kom op leuke plekken, en het is gewoon hartstikke leuk om te doen.
