Gaatjes (ook wel cariës genoemd)

Gaatjes, ook wel cariës genoemd, is de meest voorkomende aandoening aan het gebit. Veel mensen willen weten hoe gaatjes ontstaan. Er zijn meerdere oorzaken die ten grondslag liggen aan het ontstaan van gaatjes. De belangrijke oorzaken van gaatjes zijn bacteriën, speeksel, voeding en zuuraanvallen. Ook leefstijl, persoonlijke factoren en aanleg spelen een rol bij de vorming van cariës.

Bacteriën in de mond

Bacteriën in de mond helpen het gebit en het tandvlees gezond te houden. De bacteriën in de mond krijgt u al mee tijdens uw geboorte. De ontwikkeling van gaatjes is een signaal dat er een verkeerde balans bestaat tussen de verschillende bacteriën in de mond. Kort gezegd zorgt de verkeerde balans in combinatie met voedselresten en speeksel voor tandplak. In de tandplak zitten bacteriën en die maken zuren na dat er suikers zijn genuttigd. Indien de zuren in aanraking komen met tanden of kiezen, dan wordt het glazuur van de tanden of kiezen aangetast en er ontstaat een gaatje.

Speeksel functies

Al eerder is speeksel genoemd in verband met gaatjes. Dit is ook een belangrijk element. Speeksel heeft meerdere functies. Het is nodig voor de vertering van het eten, maar ook de smaak in de mond wordt bepaald door het speeksel. Een andere functie is dat speeksel de slijmvliezen en gebitselementen beschermt. Bovendien maakt het de mondholte schoon en speelt het een voorname rol binnen het afweersysteem.

Voeding, suiker en snoep

Sommige voeding is niet goed voor het gebit. Suiker en snoep zijn de bekende voorbeelden. Toch is het best mogelijk om af en toe suiker te eten zonder meteen gaatjes te krijgen. Het gaat er om dat het met mate gebeurt. Het gaat er om hoe hoeveel eet- en drinkmomenten er zijn en de keuze van voedingsmiddelen. Lees hier meer over cariëspreventie en voeding. 

Beperk aantal zuuraanvallen

Hoe vaker er suiker op een dag wordt geconsumeerd, hoe meer plak kan uitgroeien en schade kan veroorzaken in de vorm van gaatjes. Suiker wordt door bacteriën in de mond omgezet in zuur. Het zuur tast het glazuur van de tanden aan. Echter, glazuur kan zich herstellen van de zuuraanval bij voldoende tijd tussen de zuuraanvallen. Om die reden adviseren tandartsen om niet vaker dan zes a zeven keer per dag iets te eten of te drinken. Meer uitleg over voeding en cariëspreventie lees je hier.  

Poetsen met fluoride

Fluoride dat is ingebouwd in het glazuur, maakt de tanden en kiezen sterker. Tandenpoetsen met fluoride wordt aangeraden. Echter, om gaatjes te voorkomen is er meer nodig dan alleen maar poetsen met fluoride.

Leefstijl, persoonlijke factoren en aanleg

Heel vroeger zag men dat de natuurvolkeren sterke en gezonde gebitten hadden en de rijkere mensen met meer 'luxe' gerechten en baksels last kregen van gaatjes en ontstekingen. Nu is het andersom, mensen met een lager inkomen hebben vaak een slechter gebit dan mensen met financiële vrijheid. Mondzorg brengt kosten met zich mee en gezonde voeding is vaak wat duurder. Opleiding, sociale klasse, kennis, inkomen, houding en gedrag hangen samen met het aantal gaatjes dat een persoon krijgt. 

Opvoeding

Je kunt je voorstellen dat iemand die denkt zelf totaal geen invloed te hebben op het krijgen van gaatjes sneller gaatjes zal krijgen dan iemand die er van overtuigd is hier wel invloed op te hebben. De laatst genoemde zal waarschijnlijk meer geneigd zijn om goed voor zichzelf te zorgen en dus regelmatig tandenpoetsen en minder vaak ongezonde maaltijden en suikerhoudende toetjes en dranken consumeren. De opvoeding van een kind kan bepalend zijn of het gaatjes krijgt of niet. Een hele strenge aanpak werkt hierbij averechts. Heel soms heeft iemand een glazuurafwijking die (misschien) erfelijk is of kan calcium minder goed worden opgenomen wat gevolgen heeft voor het (melk)gebit.

Ouders

Kinderen waarvan de ouders veel snoepen, snoepen zelf ook vaker. Wellicht dat zij de vergrote suikerbehoefte erven. Ook kunnen kinderen bepaalde bacteriën van ouders via speekseloverdracht meekrijgen. Ook hierbij heeft iemand sneller een gaatje. Dit wil echter niet zeggen dat het krijgen van gaatjes in dit soort gevallen niet te voorkomen zou zijn of in het proces te stoppen zijn. Door vragen te stellen, goed de ontwikkelingen in het gebit te volgen, kan een tandarts inschatten wat het risico is om gaatjes te krijgen. Suikerbehoefte kan je beïnvloeden door geleidelijk de smaak en de afhankelijkheid om te keren. Zie de artikelen en websites van Tamara Harberts, Louise Witteman, Suikervrijheid, Janneke de Boer en Yvonne Kort voor informatie en tips.