Kauwproblemen

Eerst wat informatie over de functie van kauwen

Goed op je eten kauwen is belangrijk voor de spijsvertering. Door goed te kauwen maak je het voedsel klein. De kleine stukjes kauw je tot een voedselbrij zodat het goed doorgeslikt kan worden. Goed gekauwd voedsel kan beter verteerd worden en  voorkomt maag en darmproblemen. Goed kauwen kan zelfs maag en darmproblemen helpen oplossen als je tot nu toe te gehaast en zonder aandacht je te maaltijden at.

Speeksel, kauwen en enzymen

In het speeksel zit een kleine hoeveelheid van het enzym amylase dat helpt om de koolhydraten te verteren. Met onze tanden en kiezen malen we het voedsel in kleinere stukjes en in de mond vermengt dit met speeksel. Hoe beter je kauwt, hoe kleiner de brokjes voedsel zijn. Als het voedsel goed vermalen is kunnen de spijsverteringsenzymen beter inwerken op de ‘spijsbrij’. Kauwen helpt bij een gezonde voedselvertering en voorkomt gisting en gasvorming de maag en darmen.

• Meer speeksel door goed kauwen
• Kauwen stimuleert de doorbloeding van het hoofd.
• Bij kauwen scheidt de speekselklier waterig speeksel uit dat nodig is voor het goed kunnen doorslikken van de voedselbrij.
• Sterker kaakbot door goed kauwen

Het goed kauwen op harder voedsel (stevig brood, taai vlees en rauwe groente) stimuleert de aanmaak van botweefsel en versterkt de kauwspieren. Het heeft zelfs een positieve invloed op de hersenen. Als je alleen zacht voedsel gewend ben dan raak je het kauwen verleerd. Het helpt al als je dagelijks op een rauwe wortel, stevig brood met zaden of hand noten kan kauwen.

Problemen met kauwen

Hoe vaak kauwproblemen voorkomen is niet helemaal duidelijk, wel is bekend dat kauwproblemen vaker voorkomen als gevolg van een aandoening of ziekte. Klachten kunnen zijn:

• Pijn bij het afbijten en kauwen op hard en taai voedsel.
• Snel een vermoeid gevoel krijgen in de kaken.
• Beperking bij eten omdat het niet meer lukt om bepaald harder of taai voedsel te eten.

Vaak passen mensen met deze klachten automatisch aan wat ze eten om de klachten te omzeilen, maar dit kan ten kosten gaan van de gezondheid van het dieet en lost ook de oorzaak van het probleem niet.

Oorzaken van kauwproblemen

Er zijn tijdelijke oorzaken aan te wijzen als gevolg van bijvoorbeeld een behandeling, het doormaken van een ziekte of een aandoening in de mond die om een behandeling vraagt.

Mogelijke oorzaken van kauwproblemen:

• Droge mond (xerostomie)
• Gaatjes (cariës)
• Verlies van tanden en kiezen.
• Kaakoperatie
• Een ontsteking in de mond zoals een abces, gingivitis of parodontitis,
• Mondslijmvliesontsteking (stomatitis of mucositis)
• Een verbranding in de mond.
• Verwonding in de mond
• Slecht passende prothese (b.v. kunstgebit, plaatje, brug)
• Problemen met de tong, schimmel of andere aandoening.
• Verlamming als gevolg van een aandoening.
• Mondkanker, hoofd-halskanker en/ of de behandeling (zoals chemotherapie, bestraling) hiervoor.
• Overbelasting van de kauwspieren zoals door het de dag door kauwen op kauwgom, tijdens de slaap tandenknarsen of constant opeenklemmen van de kaken bij stress of concentratie.
• Eetgewoonten zoals het vaak met kracht afhappen van harde appels of stokbrood.
• Blokkeren van het kaakgewricht (discusluxatie) b.v. door het eten van een (te)grote hap.
• Krachtverlies bij bijvoorbeeld ziekte (b.v. verzwakt zijn, spierziekte) of ouderdom.
• Verminderd vermogen (of wil) om goed te kunnen kauwen (b.v. bij dementie, gedragsproblemen)
• Pijnlijke kaak.
• Vergroeiingen door aandoening of medicatiegebruik.
• Gevolgen van ernstige meervoudige beperking.

Problemen bij het afhappen

Het niet kunnen afhappen kan komen door een te kleine mondopening of pijnklachten door bijvoorbeeld een behandeling bij de kaakchirurg. 

Gevolgen van kauwproblemen

Goed kauwen is van belang voor een goede gezondheid. Onderzoek wees uit dat 85-jarigen met meer dan 20 gebitselementen (tanden en kiezen) een betere gezondheid hebben dan leeftijdsgenoten met minder tanden en kiezen. Een goed kauwvermogen vermindert mogelijk ook de risico’s op achteruitgang van het cognitieve vermogen, dementie. Dragers van een kunstgebit hebben nog maar 20% van het kauwvermogen in vergelijking met leeftijdsgenoten met eigen tanden en kiezen. Zij gebruiken ook meer medicatie voor maagdarmproblemen wat het gevolg kan zijn van het minder goed kunnen kauwen. Ook de voedselkeuze blijkt gezonder wanneer mensen een gezond gebit hebben, zij eten meer groenten, fruit en noten.

Moeite hebben met kauwen en slikken kan tot gevolg hebben dat mensen liever niet meer in gezelschap eten of drinken waardoor isolement, eenzaamheid op de loer ligt.

Voorkomen van kauwproblemen

Mensen met een goede dagelijkse mondhygiëne en een gezond gebit minder kans hebben op het ontwikkelen van problemen in de mond. Ook het goed omgaan met stress helpt het voorkomen van kauwproblemen.

Wat kan je eten als je kauwproblemen hebt?

• Dranken zijn over het algemeen geen probleem (bij slikproblemen opletten!);
• Groente, Fijn geraspte, gekookt, gepureerd, of in soep;
• Fruit, zachte soorten, harde soorten geschild in kleine stukjes of verwarmd, bijvoorbeeld gestoofd met wat kaneel;
• Zuivel, zoals yoghurt of pap;
• Knollen, peulvruchten (bonen en linzen), pasta en rijst, gekookt;
• Zacht brood zonder korst;
• Koek, beschuit en brood, gedoopt in soep of thee;
• Vis, kip en zachte vleessoorten;
• Ei Gekookt, gebakken of als roerei of omelet;
• Noten, zaden en pitten geweekt, gemalen of als pasta;
• Zoetmiddelen en zacht snoepgoed;
• Gedroogd fruit geweekt, let op de pitjes in bijvoorbeeld vijgen;
• Bij ernstige problemen met de gezondheid schrijven de arts en/of diëtist medische dieetvoeding en vloeibare dieetvoeding voor.

Zie voor meer informatie de pagina Pijnlijke mond en voeding.