Tandbederf

Wat is tandbederf

In het volgende artikel vind je antwoorden op de vragen;

• Wat is tandglazuur
• Wat is dentine
• Wat is pulpa
• Wat is tandplak
• Hoe ontstaat tandbederf
• Waarom kan tandbederf optreden
• Fasen in tandbederf
• Wat is tandplak
• Wat is een biofilm
• Wat zijn de tekenen van tandbederf
• Tandbederf bij peuters en kinderen
• Tandbederf door medicijnen
• Tandbederf door zwangerschap?
• Tandbederf tijdens de overgang?
• Wat kan ik doen als ik een gaatje heb
• Wat kan je doen om tandbederf te voorkomen
• Tandbederf en voeding

Wat is tandglazuur? Tandglazuur is de harde glimmende beschermlaag van tanden en kiezen. Onder het laagje tandglazuur zit dentine, dat is het zachtere en gevoelige gedeelte van de tand of kies. Wanneer het tandglazuur en vervolgens de dentine wordt aangetast ontstaat er een gaatje in tand of kies, ook wel cariës genoemd. Vooral op plekken waar tanden en kiezen dicht op elkaar staan kunnen gaatjes ontstaan. Na het tandglazuur en de dentine kom je bij het levend weefsel dat bestaat uit bindweefsel, bloedvaten en zenuwen, dit weefsel heet pulpa. Tandbederf kan een oorzaak zijn van pulpitis, een ontsteking van het levende weefsel wat zeer gevoelig en pijnlijk kan zijn. 

Hoe ontstaat tandbederf

Door de dag heen ontstaat er een dun laagje tandplak op het gebit door een samenspel van eten, drinken en speeksel. Tandplak is een biofilm waarin bacteriën leven. Naast goede bacteriën leven er ook slechte bacteriën die zuren maken. Die zuren lossen langzaam het glazuur op en zo kunnen gaatjes ontstaan. Tandplak wordt na 24 tot 48 uur tandsteen, dat is dus al snel. Tandplak kan je zelf makkelijk wegpoetsen. Tandsteen kan je zelf niet goed verwijderen en moet daarom door een mondhygiënist of tandarts worden gedaan.

Wanneer tandplak niet goed wordt weggepoetst kunnen er dus gaatjes ontstaan. Op plekken waar de tanden en kiezen dicht op elkaar staan is het moeilijker schoonmaken, ook tussen tanden en kiezen moet je dagelijks reinigen, dat heet interdentaal reinigen. Gaatjes (cariës) kunnen, wanneer ze niet tijdig ontdekt en behandeld worden, uiteindelijk leiden tot het verlies van tanden en kiezen.

Suikerhoudende en zure dranken en voeding stimuleren het onttrekken onder andere het calcium uit tanden en kiezen en bevordert hierdoor het tandbederf. Dat proces heet demineralisatie. Extra risico's op tandbederf kunnen zijn bepaald medicijngebruik, zwangerschap, hormoonwisselingen zoals bij de overgang, chronische ziekten waarbij een droge mond een gevolg kan zijn. 

Peuter en kind met tandbederf

In bewerking.....

Hoe herken je tandbederf

• Gevoelige tanden bij koud eten en drinken zoals bij het eten van een ijsje.
• Verkleuringen op tanden en kiezen.
• Gaatjes in tanden en kiezen.
• Kiespijn en tandpijn als de gaatjes groter zijn geworden en pijnklachten veroorzaken.
• Snel bloedend tandvlees wanneer er tandvleesontsteking is ontstaan.
• Minder frisse mondgeur of adem
• Minder frisse smaak in de mond.
• Heftige kiespijnen wanneer het bederf verder gaat tot in de wortel en zenuwen aantast. Ook een abces in de mond kan een gevolg zijn.

De 4 fases in tandbederf

• Fase 1: Het tandglazuur (harde buitenste laag van de tand of kies) is aangetast. Deze fase geeft nog geen klachten en is alleen te ontdekken bij de (half) jaarlijkse controle door de tandarts of mondhygiënist. Het wordt wel een oppervlakkig of beginnend gaatje genoemd. Deze aantasting kan op natuurlijke wijze helen bij de juiste mondhygiëne en voedingskeuze, dit heet remineralisatie, waarover later meer.
• Fase 2: Onder het tandglazuur zit de dentine (het zachtere gedeelte van de tand of kies), als deze is aangetast geeft dit irritatie of pijnklachten. Behandeling is noodzakelijk om fase 3 en 4 te voorkomen!
• Fase 3: Deze fase gaat weer een stap verder; de pulpa is aangetast. In de pulpla bevinden zich de bloedvaten en zenuwen, dit is het zeer gevoelige gedeelte van de tand of kies. Deze fase veroorzaakt erge tand- en kiespijn.
• Fase 4: In deze fase is het omliggende weefsel (bot, tandvlees en steunweefsel) van de betreffende tand of kies inmiddels ook aangetast en veroorzaakt ernstige kiespijn. Er kan een abces ontstaan. In deze fase kan de tand of kies uitvallen.

Wat je kan doen

Bij kiespijn of twijfel is het verstandig om niet te lang te wachten met het maken van een afspraak de tandarts, pijn is altijd een signaal dat er iets aan de hand is. En verder;

• Goede dagelijkse mondhygiëne en gebruik een goede tandpasta met bijvoorbeeld fluor. Twee keer per dag de tijd nemen om je mond goed te reinigen voorkomt veel problemen en is de eerste voorwaarde om tandbederf tegen te gaan. Reinig ook tussen de tanden (interdentaal reinigen) en gebruik flos voor de plekken waar geen ruimte tussen de tanden en kiezen is.  Controleer regelmatig of alle tandplak goed is weggepoetst met bijvoorbeeld tandplakverklikkers, zo kom je erachter wat voor jou een goede poetstechniek is en waar de moeilijke plekjes zijn. .
• Minder eetmomenten. Eet niet de hele dag door en beperk je eetmomenten tot 3 – 5 keer per dag. Denk ook aan frisdrank, drinkyoghurt en snacks. Door minder zuuraanvallen krijgt het gebit de kans te herstellen tussen de eetmomenten. Lees ook het artikel van diëtist Louise Witteman over voeding en cariës.
• Goed kauwen stimuleert het speekselproductie en speeksel heeft onder andere de functie om het gebit schoon te ‘spoelen’. Daarnaast is goed kauwen belangrijk voor de spijsvertering, goed gekauwd voedsel is makkelijker te verteren waardoor voedingsstoffen beter worden opgenomen.
• Gezonde balans in de biofilm. Wanneer de balans tussen gunstige en ongunstige bacteriën goed is sta je sterker tegen tandbederf.
• (Half)jaarlijkse controle. Een regelmatig bezoek aan de tandarts of mondhygiënist voor een periodieke controle zorgt ervoor dat risico’s en eventuele beginnende gaatjes snel worden ontdekt. Een beginnend oppervlakkig gaatje is nog makkelijk te repareren door de tandarts. Of nog beter, een beginnend gaatje kan het lichaam zelf herstellen door de juiste voedingskeuzes en mondhygiëne! Dat heet remineralisatie, daarover later meer.
• Stoppen met roken. Roken is een extra risico op het ontstaan gaatjes en ontstekingen in de mond. Stoppen met roken heeft al binnen enkele dagen positief effect op je (mond) gezondheid.
• Gezonde voedingskeuze. Goede voedingskeuzes zijn alle voeding die natuurlijk en onbewerkt is en daardoor veel vitaminen en mineralen bevat. Alle voeding die bewerkt is verliest door de bewerking een (groot) deel van de voedingswaarde. Dan wordt je eten 'vulling' in plaats van voeding. Drink geen zure dranken zonder (duurzaam) rietje om je gebit te beschermen. Alle dranken met citroen, vruchtensappen (ook al smaken ze zoet) en frisdranken veroorzaken zuuraanvallen. Deze zorgen ervoor dat het glazuur oplost of zacht wordt door de oplossing van het calcium en daardoor de kans op gaatjes vergroot. Zeker als dit dagelijks gebeurt. Drink veel water en (kruiden)thee zonder suiker. Tandplak ontstaat makkelijker in een droge mond, voldoende drinken is daarom ook belangrijk voor de mondgezondheid.  Met elke dag veel groenten, peulvruchten en fruit, handje noten, zaden en naar wens aangevuld een beetje ei, vis en vlees kom je al een heel eind. Wil je meer lezen dan raden we de pagina aan met een samenvatting over de Bleu Zones waar mensen ouder worden in goede gezondheid en De gezonde leefstijl gids 2020 van dokter Martin Bennis.

Al jong beginnen!

mondzorg/preventie/cariespreventie-en-voeding

Voor zwangere vrouwen en jonge kinderen is het belangrijk om het ‘kindergebit in ontwikkeling’ al vroeg te ondersteunen met dagelijkse mondzorg en gezonde voeding. Wanneer de aanstaande moeder hier aandacht voor heeft zal haar kind een sterk gebit ontwikkelen. De ontwikkeling van het melkgebit, en deels zelfs het volwassen gebit gebeurt namelijk al voor de geboorte in moeders buik. Help ook peuters en kleuters door het jong wennen aan gezonde leefgewoonten. Al bij het eerste tandje is het goed wanneer de tandarts of mondhygiënist meekijkt. En als ouders het goede voorbeeld geven en daarnaast ook uitleggen waarom het belangrijk is om goed voor je gebit te zorgen en gezonde voedingskeuzes te maken, dan zullen kinderen dat makkelijker overnemen. ‘Jong geleerd is oud gedaan’ is het bekende gezegde. En weet dat kinderen tot 18 jaar gratis naar de tandarts en mondhygiënist kunnen! 

Remineralisatie; herstel van een gaatje zonder boren

Je hebt het al een paar keer gelezen; met goede mondhygiëne, stoppen met roken en gezonde voeding kan je veel bereiken voor je mondgezondheid. Wanneer tijdens een controle een beginnend gaatje wordt ontdekt kan je met extra goede mondverzorging en de juiste voedingskeuze het gaatje herstellen! Het zelfherstellende vermogen van het lichaam is groot maar dan moet je het lichaam wel helpen door het te geven wat het nodig heeft om goed te kunnen functioneren.

Zie ook het artikel van een bevriende partner en sponsor van het platform.