Steeds meer mensen kiezen ervoor om hun leefstijl bewust aan te passen naar wat voor hen beter voelt. Het aantal veganisten, vegetariërs en flexitariërs groeit met de dag. Een veganist kiest voor volledig plantaardig eten, kleden en wonen, een vegetariër eet geen dieren maar gebruikt wel producten van levende dieren zoals zuivel, vegetarisch gestremde kaas en bio eieren.
Reden om te kiezen voor een andere, bewustere leefstijl is vaak een kritische blik op de vleesindustrie wat betreft de belasting voor het milieu en/ of dierenwelzijn. Daarnaast kunnen om gezondheidsredenen gekozen worden om meer groenten, noten en zaden te eten en het dierlijk voedsel te verminderen. Of het is een combinatie van beiden. Daarnaast kan een meer plantaardige levensstijl goedkoper en duurzamer zijn met slimme keuzes. Peulvruchten als eiwitbron bijvoorbeeld zijn goedkoper dan vlees is veel minder belastend voor het milieu.
Niet alleen veganisten en vegetariërs maken een bewuste keuze, ook de flexitariër (niet meer alle dagen vlees of vis) en de pescotariër (geen vlees of gevogelte, wel vis zoals bij de mediterrane leefstijl) passen hun leefstijl om dezelfde redenen aan en ook deze groep neemt ook de laatste jaren flink toe.
In dit informatieve artikel (in ontwikkeling) richten we ons op de veganistische- en vegetarische leefstijl waarin verzamelde informatie uit diverse publicaties bij elkaar gebracht.
Is een veganistische of vegetarische leefstijl altijd gezond?
Het is inmiddels bekend en herhaaldelijk bewezen dat een leefstijl met veel plantaardige producten een positieve bijdrage levert aan de gezondheid. Mede omdat mensen die kiezen voor een veganistische- of vegetarische leefstijl meestal ook meer aandacht en zorg besteden aan hun voeding en leefstijl en dus gezonder leven.
Ondanks dat een veganist of vegetariër over het algemeen gezond leeft kunnen er risico’s aan verbonden zijn. Enige kennis kan verstandig zijn om tekorten van vitaminen en mineralen te voorkomen. Denk b.v. aan een mogelijk vitamine B12 tekort, calcium of vitamine D. Met name de laatste 2 zijn belangrijk voor je gebit en mondgezondheid. Daarnaast zie je soms dat veganisten in het begin flink aankomen na het omschakelen naar een plantaardige leefstijl omdat niet alle veganistische opties ook gezonde opties zijn. Er zijn namelijk veel vegan heerlijkheden die naast plantaardige ingrediënten ook veel suikers en koolhydraten bevatten. Nog iets om op te letten als je (mond) gezondheid je lief is.
Enkele onderzoeken toonden aan dat veganisten en vegetariërs meer kans kunnen hebben op het ontstaan van gaatjes (cariës) en wortelcariës en een verminderde speekselproductie in vergelijk met vlees- en viseters. Daarnaast zijn er ook enkele onderzoeken die uitwijzen dat een plantaardige levenswijze juist positief effect heeft op de mondgezondheid. Er blijken dan ook andere factoren mee te spelen. Veel vega(n)s zijn vaak bewust bezig met hun voeding en leefstijl en leven daarom in het algemeen gezonder; betere zelfzorg (mondhygiëne), minder bewerkt voedsel, niet roken, meer bewegen wat positieve invloed heeft op de mondgezondheid. Waarschijnlijk is beiden waar, afhankelijk van de voedingskeuzes en mondhygiëne.
Hoe bescherm je je gebit en mondgezondheid als veganist?
De meeste veganisten en vegetariërs hebben over het algemeen een gezonde leefstijl met een gevarieerde voedingskeuze. De informatie hieronder geeft mogelijke tekorten aan met aanvullend de plantaardige bronnen van het betreffende mineraal of vitamine.
Voorkom calcium en vitamine D tekort
Een vitamine D-tekort kan ontstaan door een gebrek zon- en daglicht. Er zijn geluiden dat zuivel als belangrijke calciumbron zou zijn achterhaald omdat de opneembaarheid van calcium uit zuivel niet erg hoog zou zijn. Calcium uit b.v. tahin (sesampasta) en (groene) groenten daarentegen zou wel een hoge opneembaarheid hebben. Vitamine D is nodig om calcium op te nemen wat belangrijk is voor gezonde tanden en kiezen. Calcium is een belangrijk mineraal dat het gebit versterkt. Tevens beschermt calcium het glazuur tegen gaatjes. De beste bronnen van vitamine D zijn de zon, eieren, vette vis (zoals haring, sardines, ansjovis, makreel en wilde zalm). Zonlicht is dus een goede optie voor de veganist, een kwartier dag- en zonlicht zou al voldoende vitamine D opleveren. Plantaardige bronnen van calcium zijn groenten als broccoli, boerenkool en waterkers, peulvruchten, noten en zaden en ook tofu, tempé, plantaardige melk en -zuivel met toegevoegde calcium. Uit recent onderzoek is gebleken dat calcium uit groenten beter zou worden opgenomen dan calcium uit zuivel. Een supplement ter aanvulling kan verstandig zijn.
Voorkom gebrek aan aminozuren
Aminozuren zijn voedingsstoffen die nodig zijn om je lichaam goed te laten functioneren. Aminozuren regelen de enzymen en hormonen. Mineralen zijn voedingsstoffen die een lichaam niet zelf kan aanmaken, daarom moeten ze voldoende in je voeding aanwezig zijn. Arginine en kalium zijn aminozuren die belangrijk zijn voor de mondgezondheid. Arginine helpt gaatjes en tandvleesproblemen te voorkomen door tandplak af te breken. Naast vlees, vis en zuivel zit arginine ook in pompoenpitten, linzen, sojaproducten en kikkererwten. Kalium is belangrijk voor het zuurgehalte in het bloed, de spieren, zenuwstelsel en een gezonde bloeddruk. Goede bronnen van kalium zijn bananen, pruimen, avocado, zoete aardappel en tomaten.
Voorkom vitamine B12-tekort
B12 is een onmisbare vitamine die helpt bij de opbouw van rode bloedcellen, belangrijk voor de zuurstofvoorziening in je lichaam. Een tekort aan vitamine B12 kan je gevoeliger maken voor bloedend tandvlees en aften. Daarnaast zijn vermoeidheid, duizeligheid, kortademigheid, geheugenverlies en een verdoofd en tintelend gevoel in vingers en tenen signalen van een vitamine B12-tekort. Goede plantaardige bronnen zijn zeewier (nori, kombu), algen (spirulina, chlorella), granen (hele (speudo)granen zoals haver, quinoa, boekweit en volle rijst) en plantaardige zuivel met toegevoegde vitamine B12. Kies dan wel voor goede (biologische) producten zonder toegevoegde suikers. Plantaardige melkproducten kunnen, doordat deze zoeter zijn, een belasting zijn voor het gebit bij veelvuldig gebruik. Daarnaast is bij zowel een vegetarische als veganistische leefstijl een supplement ter aanvulling aan te raden.
Voorkom vitamine A-tekort
Een droge mond door een tekort aan vitamine A is een risico voor de mondgezondheid en een gebrek aan speeksel heeft een negatief effect op de spijsvertering. Kies met een veganistische leefstijl ook voor voeding met vitamine A om het mondslijmvlies gezond te houden. Goede bronnen van vitamine A zijn feloranje groenten en fruit zoals abrikozen, meloen, pompoen, wortel en zoete aardappel. Groene bladgroenten, zoals boerenkool, boerenkool en spinazie, zijn ook goede bronnen van vitamine A.
Voorkom vitamine K-tekort
Vitamine K is nodig voor bloedstolling. Voldoende vitamine K is nodig voor het genezen van wondjes en interne blessures. Gingivitis, parodontitis en slechte wondgenezing kunnen signalen zijn van een tekort aan vitamine K. Goede bronnen van vitamine K zijn groene groenten zoals broccoli, spruitjes, boerenkool, palmkool, peterselie en spinazie.
Help je gebit met goede mondzorg
Naast goede voedingskeuze is dagelijkse mondhygiëne belangrijk voor een goede mondgezondheid en sterk gebit. Door 2 keer per dag zorgvuldig te poetsen en interdentaal te reinigen (ragen tussen tanden en kiezen) houd je het tandvlees en gebit gezond. Ga regelmatig naar de tandarts en/of mondhygiënist voor een controle, zij zien meer en kunnen tijdig problemen signaleren. Er zijn steeds meer tandartsen en mondhygiënisten die met een holistische blik en kennis van voeding met je mee kunnen kijken en adviseren.
Hoe zit het met je tandpasta?
Controleer je tandpasta op samenstelling want soms wordt deze geproduceerd met behulp van dierlijk vet. Vaak bevatten verzorgingsproducten glycerine als oplosmiddel dat gewonnen kan zijn uit varkensvet. Glycerine kan ook uit plantaardige olie worden gewonnen. Een ingrediënt als honing, waar bijen voor worden gebruikt als toevoeging kan een belemmering zijn voor een veganist. Er zijn vega's & vegans die tandpasta zonder fluoride gebruiken omdat fluoridetandpasta soms wordt geproduceerd met rundervet. Dit zou een extra risico op cariës met zich mee kunnen brengen. Dan is wellicht de Dental Cream met sparfluor van Himalaya een optie (tip van Alexander Kruijtbosch).
Een interessant artikel wat hierop aansluit is Vega(n) en mondgezondheid van de Oral Evidence Academy. Er zijn de laatste jaren veel leuke vega(n) boeken verschenen en het internet staat bol met site's waar je kennis, recepten en inspiratie kan vinden.
Noot van de redactie; Dit artikel is nog in ontwikkeling. Aanvullingen en tips zijn van harte welkom gezien de toenemende kennis en inzichten over dit onderwerp.
Bronnen: Oral Evidence, DentalZorg, TopDental, The Green Happiness, BlueM.