Eind januari dit jaar schreef Dyonne Broers een blog over een onderzoek dat zij met een team deskundigen deed naar het trekken van herstelbare tanden en kiezen. Er is hierover aanvullend onderzoek gedaan naar het verschil tussen kaakchirurgen en tandartsen waarvan hier een samenvatting.
Het doel van deze vervolgstudie
Het is een nader onderzoek van verzamelde gegevens om te kijken of er verschillen zijn tussen kaak- en aangezichtschirurgen en tandartsen die tandextracties (trekken) uitvoeren zonder een duidelijke medische reden.
Wanneer is er een medische reden om te trekken?
Meestal wordt extractie (trekken) aanbevolen door de tandarts of de kaakchirurg vanwege vergevorderde cariës (tandbederf, gaatjes) of parodontitis (ernstige tandvleesontsteking). Maar soms wil de patiënt een tand laten trekken, ook al ziet de tandarts of kaakchirurg geen medische reden.
Wanneer er geen medische reden is
Een verzoek om te trekken zonder medische reden kan te maken hebben met financiële of culturele kwesties. Gebrek aan financiële middelen is de meest voorkomende reden voor een dergelijk verzoek. Bovendien is er een traditie van het trekken van snijtanden in bepaalde culturen (bijvoorbeeld bij de Dinka en de Nuer uit Soedan). Ook kan een ernstige psychische aandoening tot een dergelijk verzoek leiden, bijvoorbeeld extreme angst voor de tandarts of tandartsfobie, posttraumatische stressstoornis (PTSS), somatoforme pijnstoornis (pijn zonder aanwijsbare medische reden) of een psychische aandoening waarbij sprake is van een verstoord lichaamsbewustzijn. In het geval van een tandartsfobie geloven sommige patiënten dat ze door het trekken van tanden verdere angstaanjagende en pijnlijke tandheelkundige behandelingen kunnen voorkomen.
Het dilemma van de tandarts
Het is niet altijd gemakkelijk is om weerstand te bieden aan een patiënt die een dergelijk, vaak emotioneel verzoek doet, zelfs als de tandarts weet dat het ook anders kan. Een tandarts helpt zijn patiënt in zo’n geval met een veilige oplossing voor een probleem.
Gevolgen van het trekken van tanden en kiezen
Het verwijderen van een of meer blijvende tanden of kiezen is een onomkeerbare behandeling die schade aan het omringende mondweefsel kan veroorzaken. Dit doen zonder een goede klinische reden is in strijd met het ethische principe (handelen ten goede van de mens) van het geen schade aanrichten door een behandeling, zoals vastgelegd in de meeste internationale en nationale codes voor (tandheelkundige) ethiek. Het schendt ook de wettelijke zorgstandaard zoals aangenomen in Nederland en is het dilemma van de tandarts bij dergelijke verzoeken.
Het verschil tussen de kaakchirurg en de tandarts.
De huidige studie laat zien dat kaakchirurgen minder geneigd waren dan tandartsen om te trekken zonder medische reden. Er kunnen verschillende verklaringen zijn voor deze terughoudendheid. Ten eerste hebben kaakchirurgen doorgaans geen langdurige relatie met de patiënt. Daarom missen kaakchirurgen vaak het begrip van de specifieke behoeften, waarden en omstandigheden van de patiënt om een patiënt met deze vraag te helpen. Ten tweede kan het gemakkelijker zijn voor de kaakchirurg om de patiënt met zo’n verzoek te weigeren en de patiënt terug te verwijzen naar de eigen tandarts. Ten derde het feit dat kaakchirurgen de specialisten zijn die doorgaans ook de mogelijke gevolgen van deze extracties moeten oplossen en daardoor minder enthousiast zijn om onnodig te trekken. Tot slot is de tandarts opgeleid met vooral een tandheelkundige ethiek en de kaakchirurg daarnaast ook met een geneeskundige blik wat de besluitvorming beïnvloed. De kaakchirurg zal daarom minder snel kiezen voor een behandeling met, in zijn ogen, zonder medische reden.
Conclusie van het vervolgonderzoek
Gezien het feit dat de meeste geïnterviewde tandheelkundige behandelaren de extractieverzoeken zonder medische reden uitvoerden, zijn richtlijnen voor het behandelen van dergelijke verzoeken hard nodig.
Redactie: Geldproblemen en het mijden van mondzorg
Steeds meer mensen mijden de tandarts om financiële redenen waardoor het aannemelijk is te verwachten dat vaker mensen (te) lang wachten met een probleem of vragen om het trekken van de aangedane tand of kies. Eerder dit jaar deed Katarina Jerković – Ćosić, Hoogleraar Publieke Gezondheid en Mondzorg, ACTA Amsterdam een oproep om mondzorg weer voor iedereen bereikbaar te maken: 'Mondzorg moet terugkomen in de publieke gezondheidszorg en snel ook'. Deze zeer goed ontvangen blog vind je hier.
Voor wie meer wilt weten over de studie
Methode van de studie
Er is een enquête gehouden met 18 vragen onder 256 Kaakchirurgen in Nederland en een steekproef onder 800 tandartsen. Men kon de vragen schriftelijk of online beantwoorden. De gegevens zijn verzameld in de periode van november 2019 tot januari 2020, waarin twee herinneringen zijn verstuurd. Analyse van de gegevens vond plaats via het verzamelen en analyseren van gegevens en de Chi Square-test (chi-kwadraattoets, vergelijkingstoets).
Resultaten
Zo’n 28 % van de kaakchirurge en 30% van de tandartsen reageerden op de vragenlijst. In de afgelopen 3 jaar kreeg bijna 82% van de kaakchirurgen en 68% van de tandartsen een verzoek tot trekken zonder medische reden. De meest voorkomende redenen waren financiële en ernstige tandartsangst. Bij de kaakchirurgen bijna 65 % vanwege financiële redenen en 51% vanwege angst voor de tandarts. Bij de tandartsen was de financiële reden 77% en angst 36%. Tandartsen krijgen dus vaker dit verzoek om financiële redenen en minder voor angst. Het onderzoek liet verder zien dat vrijwel geen behandelaar spijt voelde na het trekken van de behandelbare tand(en) of kiezen. Zo’n 82,5 % van de behandelaars controleerden of de patiënt in staat was om zorgvuldige beslissingen te nemen.
Eerder onderzoek
Geschat wordt dat 3,6 tot 5,9% van de extracties (trekken) wordt uitgevoerd zonder medische reden. Dit komt overeen met een onderzoek waarin is onderzocht hoe vaak patiënten om trekken vragen terwijl de tandarts weigert dit te doen. In een steekproef van 800 Nederlandse tandartsen lieten we zien dat 6% van de tandartsen aangaf in de afgelopen drie jaar het verzoek kreeg om te trekken zonder medische reden. Financiële redenen werden het vaakst gemeld (ongeveer 50%), gevolgd door psychologische en financiële redenen gecombineerd (28%), alleen psychologische redenen (18%) en andere redenen (4%). Van alle extractieverzoeken zonder klinische indicatie bleek 76% te worden ingewilligd. De onderzoekers zagen dat deze verzoeken best vaak voorkomen en dat tandartsen in theorie terughoudend zijn het verzoek wel inwilligde vooral als de patiënt de behandeling niet kan betalen.
Conclusies
Gezien het feit dat de meeste geïnterviewde tandheelkundige behandelaren de ongebruikelijke niet-tandheelkundige extractieverzoeken inwilligden zijn richtlijnen voor het behandelen van dergelijke verzoeken hard nodig.
Met hartelijke dank aan Dyonne Broers.
