Alles over het melkgebit, doorkomende babytandjes en wisselen
Waarom heet het melkgebit een melk-gebit?
Het melkgebit dankt zijn naam aan de witte, melkachtige kleur van de tanden. Deze kleur ontstaat doordat het glazuur van het melkgebit minder doorzichtig is dan dat van het blijvende gebit. Hierdoor lijken de tanden lichter en witter. Het melkgebit is specifiek ontworpen voor de kleine mond van een kind en speelt een belangrijke rol bij eten, spreken en de ontwikkeling van het blijvende gebit.
Ontwikkeling en doorkomen van het melkgebit
De ontwikkeling van het melkgebit begint al in de zesde week van de zwangerschap. De tanden en kiezen ontwikkelen zich in de kaak onder het tandvlees en zijn bij de geboorte al deels aanwezig. Het eerste tandje breekt gemiddeld door tussen de vijf en acht maanden. Soms is er bij de geboorte al een tandje te zien. Het melkgebit bestaat uit 20 tanden en kiezen en is doorgaans volledig doorgekomen rond de leeftijd van 2,5 jaar.
Tijdens het doorkomen van tandjes kun je bij je baby kwijlen, kauwen op vingers en huilerigheid opmerken. Hoewel er veel kwaaltjes, zoals rode billetjes en verhoging, worden toegeschreven aan doorkomende tanden, is wetenschappelijk bewijs hiervoor beperkt.
Tips bij doorkomende babytandjes
Onderstaande tips kunnen helpen om het ongemak van je kind te verlichten.
- Ten eerste is veel liefde en aandacht heilzaam wanneer je kindje zich niet lekker voelt. Draag het bij je in een draagzak of al schommelend in de kinderwagen een wandeling maken wat ook meteen voor je zelf een moment van ontspanning kan zijn.
- Laat je kindje op iets hards kauwen. Bijvoorbeeld een bijtring die even in de koelkast heeft gelegen.
- Masseer voorzichtig met je vinger of met de achterkant van een (koude) lepel de pijnlijke plek. Wel goed je handen wassen natuurlijk. IJsblokjes gemaakt van borst- of flesvoeding en daarmee de pijnlijke plek masseren is een tip die je op het internet tegenkomt. Daar voegen wij de volgende waarschuwing aan toe: Pas op met glibberige ijsblokjes, doe het b.v. in een zacht washandje o.i.d. zodat je zelf ook betere grip hebt op het ijsblokje. En te veel kou kan de spijsvertering van een baby verzwakken. Dit middeltje zou vooral in de zomer goed kunnen werken bij doorkomende tandjes. Zachtjes masseren met een babytandenborstel kan helpen. Het is meteen een goede start van wennen aan het poetsen.
- Je kindje rechtop houden kan verlichting geven. Door plaatselijke vochtophoping (bij een ontsteking) van het tandvlees kan drukverhoging in het hoofdje gevoeld worden en ervoor zorgen dat een kindje liever niet wil liggen. Overdag in de draagzak lekker dicht tegen je aan en in het bedje slapen met een iets verhoogd matrasje bij het hoofdeind. Bijvoorbeeld een opgevouwen handdoek. (Iets óp het matrasje zoals een kussentje is zeer onveilig!)
- Kamillethee is rustgevend, vermindert krampjes en is ontstekingsremmend. Je kan je kindje tussendoor wat lauwwarme thee laten drinken. Geef je borstvoeding dan je het zelf drinken en zo je kindje helpen.
- Ontlast de spijsvertering door bij borstvoeding zelf puur en onbewerkt te eten (als regel kun je aanhouden dat je niets eet dat gefabriceerd is in een fabriek). Kauw goed, eet langzaam en ontspannen, drink door de dag heen voldoende water en (kruiden) thee. Eet je baby al vaste voeding geef dan licht verteerbare gerechtjes. De spijsvertering heeft grote invloed op de weerstand en dus ontstekingen. Geef groenten met quinoa, rijst of gierst, soep en een fruithapje per dag zal ook vast gewaardeerd worden. Vermijd zwaarder verteerbaar voedsel als producten met meel b.v. pap, pudding, koekjes, brood. Ook vlees, melkproducten en suikerhoudende producten kosten veel energie om te verteren. En wil je kindje even geen vaste voeding dring dan niet aan en geef deze dagen een extra flesje of borst. Volgens de duizenden jaren oude Chinese geneeskunde blijven ‘de klachten lokaal wanneer de spijsvertering krachtig is’. Dan zou je krampjes, diarree, rode billetjes kunnen voorkomen of verminderen. Zie voor meer informatie over voeding of voor ondersteuning van een voedingsdeskundige natuurdietisten.nl
- Alternatieve (complementaire) methoden zijn vaak heel oud én beproeft maar niet altijd wetenschappelijk bewezen. Denk aan Bach bloesemremedies, kruiden crèmes, ook malva is genoemd. Ook kwamen we een zelfgemaakte gel van kokosolie met kruidnagel tegen om na afkoeling het gezwollen tandvlees hiermee te masseren. In een reformwinkel kan je advies vragen.
- Een consult bij een osteopaat bij extreme klachten kan je je kindje te laten nakijken of er redenen zijn die het gehele systeem kunnen verstoren. Denk aan onderliggende bewegingsverliezen in de vasculaire, lymfatische of neurologische circulatie in neus-, keel-, oor- en mondgebied, de nek- of halsgebied. Ook bij darmklachten, herhaaldelijke krampjes of luieruitslag kan een check-up bij een osteopaat zinvol zijn.
- Gebruik een reguliere gel of zalf te koop bij de drogist voor doorkomende tanden. Laat je informeren door apotheek of reformhuis en lees zelf goed de bijsluiter. In sommigen middelen zitten stoffen als lidocaïne, alcohol, suiker of chemische middelen.
- Overweeg een kinderparacetamol zetpil als de klachten heel erg zijn en niets meer helpt. Bij hele hoge koorts altijd eerst overleg met de huisarts.
Hoe belangrijk is het melkgebit eigenlijk? Waarom zou je het goed verzorgen, het is maar tijdelijk en straks komt er toch vanzelf een nieuw gebit?
Het melkgebit is belangrijk voor een gezond en sterk blijvend gebit
Een gezond en goed onderhouden melkgebit is heel belangrijk voor een goede ontwikkeling van het blijvende gebit. Het glazuur van doorbrekende tanden is nog niet volledig uitgehard, waardoor de kans op tandbederf groter is. Goede mondverzorging is daarom vanaf het eerste tandje belangrijk.
De speciale functie van het melkgebit
Een gezond gebit is ten alle tijden belangrijk om bijvoorbeeld goed te kunnen kauwen en spreken. Melktanden hebben nog extra functies, ze zijn belangrijk voor:
- De dagelijkse functies zoals eten, bijten, kauwen, spreken en slikken.
- De ontwikkeling van het gezicht en kaken.
- Het behoud van ruimte voor de blijvende tanden.
Wisselen van het melkgebit
Het wisselen van het melkgebit naar het blijvende gebit begint rond het zesde levensjaar en verloopt in drie fases:
- Eerste wisselfase (6-8 jaar) De eerste blijvende kiezen breken door achter de melkkiezen, en de snijtanden wisselen.
- Rustfase (9-10 jaar) Geen tanden wisselen, maar de wortels van blijvende tanden ontwikkelen zich.
- Tweede wisselfase (10-14 jaar) De resterende melktanden en melkkiezen worden vervangen door blijvende tanden en kiezen. Ook breken de tweede blijvende kiezen door.
De verstandskiezen komen meestal door tussen 18 en 24 jaar, of blijven soms afwezig.
Verschillen tussen melkgebit en blijvend gebit
Dit overzicht laat zien dat het melkgebit en het blijvende gebit verschillende kenmerken en functies hebben, maar beide zijn cruciaal voor een gezonde mondontwikkeling!
Aantal tanden en kiezen
- Het melkgebit bestaat uit 20 tanden en kiezen (10 in de bovenkaak en 10 in de onderkaak).
- Het blijvende gebit bestaat uit 32 tanden en kiezen, inclusief de verstandskiezen (16 in de bovenkaak en 16 in de onderkaak).
Grootte
- Melkgebit: De tanden en kiezen zijn kleiner en hebben een dunnere structuur.
- Blijvende gebit: De tanden en kiezen zijn groter, dikker en steviger gebouwd.
Tandkleur
- Melkgebit: Heeft een wittere, meer melkachtige kleur (vandaar de naam).
- Blijvende gebit: Heeft een iets gelere tint door de dikkere laag dentine (tandbeen).
Wortels
- Melkgebit: De wortels van melktanden zijn korter en lossen uiteindelijk op (resorptie) om ruimte te maken voor het blijvende gebit.
- Blijvende gebit: De wortels zijn langer, sterker en blijven levenslang bestaan (mits goed verzorgd).
Functie
- Melkgebit: Speelt een rol bij kauwen, praten, en als ruimtehouder voor het blijvende gebit.
- Blijvende gebit: Is ontworpen om een leven lang mee te gaan en heeft een belangrijkere kauwfunctie door de stevigheid van de tanden en kiezen.
Doorbraak
- Melkgebit: Breekt door vanaf ongeveer 6 maanden en is volledig ontwikkeld rond 3 jaar.
- Blijvende gebit: Begint door te breken rond 6 jaar (met de eerste blijvende kiezen) en is compleet tegen het einde van de tienerjaren, inclusief verstandskiezen.
Slijtage en kwetsbaarheid
- Melkgebit: Is gevoeliger voor slijtage en gaatjes door de dunnere glazuurlaag.
- Blijvende gebit: Heeft een dikkere glazuurlaag en is beter bestand tegen slijtage, maar kan alsnog worden aangetast door slechte mondverzorging.
De nummering van het melkgebit
Het melkgebit bestaat uit 20 elementen. Het blijvende gebit, inclusief de 4 verstandskiezen bestaat uit 32 elementen. Tandartsen gebruiken het FDI ‘Two Digit’ systeem. Dit systeem geeft alle gebitselementen een code welke bestaat uit twee cijfers. Deze twee cijfers worden als twee aparte cijfers uitgesproken. Dat wil zeggen dat de 21 wordt uitgesproken als de 'twee-een' en niet als 'eenentwintig'.
Het eerste cijfer is een aanduiding voor het betreffende kwadrant, het tweede cijfer is een aanduiding voor de betreffende tand of kies. De kwadranten ontstaan door het gebit in 4 gelijke delen te verdelen in boven en onder en in links en rechts. De kwadranten worden genummerd van 1 tot 4 vanaf rechtsboven tot en met rechtsonder met de klok mee geteld. De gebitselementen worden genummerd te beginnen bij 1 (centrale snijtand), vanaf de middellijn oplopend richting het gebied van de kiezen tot nummer 8 (verstandskies).
Nummering van het blijvende gebit
Is een gaatje in een melkkies erg?
Een gaatje in een melkkies moet snel worden ontdekt en behandeld, omdat het risico’s met zich meebrengt voor het blijvende gebit. Vanaf de geboorte zijn alle tanden en kiezen van het melkgebit, én een deel van het blijvende gebit, al ontwikkeld. Deze liggen verborgen onder het tandvlees in het kaakbot. Een slechte verzorging van het melkgebit kan leiden tot gaatjes en bloedend tandvlees (= tandvleesontsteking!), wat vervolgens ook een negatieve invloed kan hebben op het blijvende gebit. Melktanden en kiezen met gaatjes kunnen ook de eventueel aanwezige blijvende buurtanden en kiezen aantasten.
Verzorgingstips voor het melkgebit
Goede gewoontes geef je als ouder vanaf het aller begin mee. Zelf het goede voorbeeld geven is een makkelijke manier omdat kinderen graag hun ouders nadoen. Eet- en (zoete) drinkmomenten gedurende de dag veroorzaken telkens een zuuraanval op het gebit, wat de kans op gaatjes vergroot. Het is daarom heel belangrijk om het melkgebit goed te verzorgen en ook regelmatig een tandarts of mondhygiënist te bezoeken.
Poetsen: Begin direct bij het eerste tandje en poets vanaf twee jaar twee keer per dag. Gebruik fluoridepeutertandpasta tot je kind vijf jaar is.
Eetgewoonten: Beperk eet- en drinkmomenten tot maximaal zeven per dag. Geef water of lauwe thee zonder suiker in plaats van zoete dranken. Veel kinderen krijgen tegenwoordig een flesje drinken mee in bed, water is dan de beste keuze.
Tandartsbezoek: Neem je kind vanaf het eerste tandje mee naar de tandarts om te wennen en voor vroege controle.
Voorkom schadelijke gewoonten: Leer duimen en speenzuigen vroeg af, bij voorkeur vóór het vierde levensjaar. Duimzuigen kan een afwijkende stand van het gebit en een verstoorde kaakontwikkeling veroorzaken. Het constante zuigen zorgt ervoor dat de bovenste voortanden onder druk komen te staan, waardoor ze naar voren gaan staan.
In deze leuke blog van Martin Bennis, arts en anesthesioloog lees je meer over hoe je gezonde leefstijl gewoontes al vroeg je kinderen kan bijbrengen.
Gezonde leefstijlgewoontes beginnen al op jonge leeftijd
Samenvatting
Een goed verzorgd melkgebit is de basis voor een gezond blijvend gebit. Zorg vanaf het doorkomen van het eerste tandje voor een goede mondhygiëne, natuurlijke voeding zonder suikers, geef water of thee (zonder suiker) te drinken en regelmatige controles bij de tandarts. Zo geef je je kind de beste start voor een leven lang een gezond gebit.
Medisch Logboek voor je kind(eren)
Als platform zijn we betrokken geraakt bij het dentale gedeelte van Mijn Medisch Logboek dat de bedenker uit een behoefte heeft ontwikkeld. Het logboek is ideaal om vroeg mee te beginnen voor je jonge kind(eren). Wie weet zijn er van de bevalling al dingen die je wilt noteren. Kinderen maken vervolgens dingen mee, zoals een afgebroken tand, een opname voor longontsteking of een bezoek aan een oogarts. Het boek is uitgebreider en gaat verder waar het consultatiebureauboekje ophoudt.
Je kan Mijn Medisch Logboek bestellen via de homeworktimewebshop.
* De basisversie van deze informatiepagina is geschreven door mede-oprichter van Tandarts.nl J.W. Vaartjes, tandarts en in de loop van de tijd bewerkt en samengevoegd met gerelateerde pagina's door team Tandarts.nl.
