Deze informatie is informatief bedoeld om inzicht te krijgen in mogelijke oorzaken en oplossingen. Deze informatie is niet bedoeld ter vervanging van het medisch advies.
Wat zegt de kleur en de structuur van je tong over je gezondheid?
- Hoe ziet een gezonde tong eruit
- De anatomie van de tong
- De functies van de tong
- Reinigen van de tong cultureel bepaald
- Hoe de tong te reinigen?
- Hoort de tong bij de tandarts of de huisarts?
- Verdoving van de tong na tandartsbezoek
- Problemen met de tong
- Vieze tong
- Zere tong, mondbranden
- Kleur van de tong
- Paarse tong
- Bleke tong
- Rode punt van de tong
- Rode tong
- Felrode tong met hobbelige papillen
- Bruine tong
- Witte aanslag
- Gele tong
- Zwarte aanslag
- Structuur van de tong
- Aandoeningen van de tong
- Behandelingen van de tong
- Wat kan je zelf doen
- Tongversiering, tongpiercing
Een goede gezondheid begint bij een gezonde mond. Daar hoort ook de tong (glossa) bij. Aan de kleur en structuur van de tong is veel af te lezen. Een afwijking van de tong kan een symptoom zijn behorend bij een aandoening of een gevolg zijn van medicatiegebruik. De tong zelf kan ook ziek zijn. We geven een overzicht van weetjes over de tong, aandoeningen en tips over de verzorging van de tong. We beginnen met de gezonde tong.
Hoe ziet een gezonde tong eruit
Een gezonde tong is licht bobbelig (papillen) mooi egaal roze tot licht rood, zonder ruwe oppervlakken, groeven of andere oneffenheden en heeft geen geur.
De anatomie van de tong
Onze tong is in 3 secties verdeeld. De tongwortel, het tonglichaam en het puntje van de tong. De bovenkant van de tong wordt de tongrug genoemd. De tong is verbonden met de onderkaak, het tongbeen en de schedelbasis. Het slijmvlies van de tong bevat verschillende soorten smaakpapillen en onder de tong zitten een aantal uitgangen van speekselklieren.
De tong bestaat vooral uit spieren met ertussen de bloedvaten en zenuwen. De tong is met mondslijmvlies bedekt. De tong is goed doorbloed en je kunt de vertakkingen van de slagader goed zien als je de tong omhoog krult. Je beweegt je tong met negen verschillende spieren. Door deze spieren kan de tong dik, dun, lang of kort worden gemaakt. Wanneer de mond gesloten is vult de tong de mondholte bijna volledig.
De smaakpapillen zijn zenuwuiteinden op de tong en op het achterste gedeelte van het gehemelte die door stoffen in voedsel worden geprikkeld. De zenuwen sturen deze informatie door naar de hersenen en vertalen dit als een smaakwaarneming. Zo kan je verschillende smaken proeven. Met deze smaakpapillen kan je vijf verschillende smaken onderscheiden: zoet, zout, bitter, zuur en umami. Er is door onderzoekers recent ook een zesde smaak gevonden en dat is vet. Recent is ontdekt dat de verschillende pappillen alle smaken kunnen onderscheiden.
Pittig of pikant is de pijn die een smaakpapil registreert bij het proeven van pikante stoffen.
De functies van de tong
De tong heeft vele functies waar we vaak niet bij stil staan. De tong gebruiken we voor onze spraak. Met behulp van de tong vormen we woorden, spraakklanken en kunnen we articuleren. We nemen smaken waar, proeven met de tong. We kunnen zoet, bitter, umami, zout en zuur onderscheiden. We voelen de structuur, textuur van het eten mede met de tong. De speekselklieren dragen bij aan de eerste fase van de spijsvertering, daarom is goed kauwen zo ontzettend belangrijk. En we kunnen de tong natuurlijk ook gebruiken om te zoenen of een lekker ijsje te eten.
De tong speelt een belangrijke rol bij het kauwen, slikken en het reinigen van het gebit tijdens het eten. Ongemerkt verzamel je het voedsel met je tong bij elkaar om te kauwen en vervolgens door te slikken. Je gespierde tong beweegt dus het voedsel door je mond en richting je keel klaar om door te slikken.
Reinigen van de tong cultureel bepaald
In de Westerse beschaving is het reinigen van de tong nog niet helemaal ingeburgerd al komt er wel steeds meer aandacht voor. In heel wat culturen is het wel heel gewoon. In Suriname bijvoorbeeld poetst men de tong al vanaf jonge leeftijd. In Afrika, Arabië, Zuid-Europa, Zuid-Amerika en veel Oosterse culturen is de tonghygiëne onderdeel van de dagelijkse hygiëne. Ayurveda, de traditionele Indiase geneeskunde, beveelt reinigen van de tong als onderdeel van je dagelijkse verzorging om het giftige afval, beter bekend als Ama, te verwijderen. (Ayurveda is als geneeskunde erkend door de WHO, World Health Organization)
Hoe de tong te reinigen?
Je kan je tong reinigen door tijdens het tandenpoetsen je tong mee te poetsen. Je poetst de gehele tong tot achterin waar de meeste bacteriën zich verzamelen. Er zijn tongschrapers al dan niet in combinatie met een tongborstel. Kies een tongschraper die zacht of goed gevormd is zodat de tong niet beschadigd of geïrriteerd raakt. In principe is een borstel of schraper en water voldoende om de tong goed schoon te maken.
Je tong poetsen zonder kokhalzen kan moeilijk zijn. De volgende tips kunnen helpen; Sta rechtop, adem rustig door je neus en steek je tong uit. Dan eerst de zijkanten van de tong reinigen om vervolgens de bovenkant vanuit de achterkant zachtjes naar voren te reinigen met de tongschraper. Werk altijd van achter naar voren en spoel de schraper of borstel tussendoor af. Vervolgens goed je mond spoelen. Zie het resultaat in de spiegel want na 1 keer de tong goed reinigen zie je al een groot verschil.
Er zijn speciale pasta’s en gel’s verkrijgbaar. Ook mondwaters en mondspoelmiddelen kunnen een bijdrage leveren. Ook probleem-specifiek zijn er middelen ontwikkeld zoals bij ontstekingen of schimmels. Naast de vrij verkrijgbare middelen kan de tandarts of mondhygiënist hierin adviseren.
De tong verdient dezelfde aandacht als de zorg voor je gebit.
Hoort de tong bij de tandarts of de huisarts?
Bij wie moet je zijn als je een probleem hebt met je tong? De tong zit in de mond dus je zou denken de tandarts en dat is soms ook zo. Bij de huisarts moet je vaak je mond open doen en je tong uitsteken om je tong en je keel te laten beoordelen, dus de huisarts vervult ook een rol. En soms zal je ze allebei nodig hebben en is een samenwerking tussen beide artsen wenselijk.
Bij de lijst van problemen en ziekten van de tong, verder op deze pagina, kun je naar aanleiding van de oorzaken beslissen naar wie je toe gaat. En bij twijfel kan je gerust naar de huisarts of tandarts gaan, deze zal je doorverwijzen als dat nodig blijkt.
Verdoving van de tong na tandartsbezoek
Hoe kan het dat je tandvlees of kaak wordt verdoofd voor een behandeling en dat ook je tong verdoofd is?
Tijdens een tandheelkundige behandeling waarbij je een verdoving hebt gekregen kan de tong doof of prikkelend aanvoelen. Dit komt door een tijdelijk verminderde functie van een zenuw. De zenuw, nervus alveolaris inferior loopt met de onderkaak mee en gaat iets verderop het kaakbot in, van waaruit er takjes opstijgen naar tanden en kiezen. Voordat hij in het bot verdwijnt, splitst de zenuw naar de tong af. De tandarts probeert zo dicht mogelijk bij de zenuw te verdoven zodat de verdoving goed zijn werk kan doen en je geen pijn voelt tijdens de ingreep. De verdoving voel je dus ook vaak in je wang, lip of tong. Wanneer de verdoving is uitgewerkt zal ook het gevoel weer terugkomen in de tong. Tintelingen die je kan gaan voelen is een teken dat het gevoel weer terugkomt.
Soms duurt het langer voor het gevoel weer terugkomt. De tandarts kan bijvoorbeeld in de zenuw hebben geprikt, je voelt dan een elektrische schok. Tijdens de behandeling, als bijvoorbeeld het trekken van een kies met kromme wortels kan een zenuw worden geraakt en kan er een kneuzing ontstaan. Ook een bloedinkje kan op de zenuw drukken. Binnen 3 maanden zal dit genezen en het gevoel weer terug zijn.
Heel zelden komt het voor dat een zenuw ernstiger is beschadigd zodat er een herstelbehandeling nodig zal zijn.
Problemen met de tong
Vieze tong
Een vieze tong met aanslag en/of beschadigingen veroorzaakt naast een vervelend gevoel ook een vieze adem. Het is zelfs de grootste veroorzaker van een slechte adem. Een vieze tong oogt onhygiënisch. En uit vele onderzoeken blijkt dat een ongezonde, vieze mond en tong de algehele gezondheid verstoort. Meestal is een vieze aanslag op de tong onschuldig maar dient wel te worden verholpen.
Aanslag op de tong kan hardnekkig zijn en na het poetsen lijkt de tong dan niet helemaal schoon. Als na een paar dagen extra goede tonghygiëne de aanslag of het probleem niet is verdwenen vraag dan advies bij de huisarts, tandarts of mondhygiënist. De tong kan prikkelend aanvoelen wanneer je begint met reinigen. Reinig zorgvuldig, met beleid en met een goede tongreiniger zonder scherpe randen die de tong niet verder kan beschadigen of irriteren.
Zere tong, mondbranden
Een pijnlijke tong wordt ook wel Glossodynie genoemd. Het kan zich uiten in een brandend, tintelend of droog gevoel. Vaak is de hele mond aangetast. Ook kan je een metalen of bittere smaak ervaren. Het is een veelvoorkomend verschijnsel vooral bij mensen tussen de 40 en 80 jaar, vaker bij vrouwen dan bij mannen. Een zere tong kan heel veel verschillende oorzaken hebben; verbranding door drinken van hete drank, te sterk gekruid of zuur voedsel, een schimmelinfectie, oprispend maagzuur, een allergische reactie op bepaalde voedingsmiddelen, hormonale schommelingen, tekort aan bepaalde voedingsstoffen, tandenknarsen en tongpersen (stress), ouderdom, een slecht zittend kunstgebit, diabetes, bloedarmoede, depressies of angststoornissen, bijwerking van bepaalde medicatie of schade aan zenuwen. Ook na een medische handeling of bepaalde medicatie kan mondbranden al dan niet tijdelijk ontstaan. Verder kunnen tabaksrook en alcohol de tong irriteren door de giftige stoffen dit dit bevat.
Zweren en bultjes op de tong kunnen veroorzaakt worden door een herpes-simplex-infectie van de mond, aften, tuberculose, een vroeg stadium van syfilis, bacteriële- en virusinfecties. Lees meer op deze pagina bij aandoeningen van de tong.
Kleur van de tong
- Paarse tong
Een paars gekleurde tong kan duiden op een tekort aan vitamine B12 maar ook op zuurstofgebrek door een verstoorde bloedcirculatie. Bij een blauwe tong, nagels en paarse lippen meteen de huisarts bellen, dit wijst op zuurstofgebrek.
- Bleke tong
Dit is een indicatie dat er een probleem is in het lichaam. Dat kan zijn een gebrek aan vitamine en mineralen, hormoonstoornis (b.v. overgang), proteïnegebrek. Vaak zijn er meer signalen als duizeligheid, gebrek aan energie, kortademigheid enz. Een bezoek aan de huisarts is aan te raden voor onderzoek naar de oorzaak.
- Rode punt van de tong
Dit kan een indicatie zijn van stress of depressie.
- Rode tong
Samen met dorst kan het een teken zijn van koorts maar ook na gebruik van drugs, een teveel aan koffie.
- Felrode tong met hobbelige papillen.
Aardbeientong of frambozentong.
- Bruine tong
Een aanslag vaak door roken en veel koffiedrinken.
- Witte aanslag
Een wit uitgeslagen tong kan veroorzaakt worden door een (tijdelijke) verminderde weerstand of als bijwerking van bepaalde medicatie. Ook een verminderde mondhygiëne; te weinig of niet goed poetsen kan aanslag veroorzaken. Roken kan ook een oorzaak zijn.
- Gele tong
Bij een gele aanslag op de tong heb je meestal ook een vieze smaak en slechte adem. Dit kan duiden op een candida-infectie, veroorzaakt door een schimmel in de mond die bijna iedereen heeft. Die schimmel wordt geactiveerd wanneer de samenstelling van bacteriën in de mond wordt verstoord. Vaak kun je dit probleem oplossen door je tong goed schoon te maken en dit dagelijks herhalen. Zit er een dikke plak op je tong of zie je geen verbetering, ga dan naar je huisarts voor beoordeling en advies.
- Zwarte aanslag
Dat is meestal een fase van alarm. Behalve door een schimmelinfectie of storing in opname van voedingsstoffen kan het een signaal zijn van uitdroging en infectieziekten. Ook bij langdurig antibiotica gebruik komt dit verschijnsel soms voor.
Structuur van de tong
Een gezonde tong heeft kleine bultjes op het oppervlak, de papillen.
- Gladde tong. Een hele gladde tong kan wijzen op bloedarmoede, glutenintolerantie, syndroom van Sjögren.
- Haartong. Het uit zich door een bruinzwarte of witte begroeiing achteraan op de tong.
- Aardbeientong, frambozen tong. Felrode tong met geprononceerde papillen
- Dikke tong of gezwollen tong kan een symptoom zijn van glossistis (tongontsteking), aardbeientong of frambozentong bij streptokokken infecties, roodvonk en het kawasaki syndroom. Een zwelling van de tong kan ook een allergische reactie zijn op voeding, insectenbeet of medicatie met als gevolg ademhalingsproblemen. Bij een angio-oedeem, zoals dit heet, is snel medische hulp noodzakelijk.
- Tongblaren, zie aandoeningen van de tong
- Groeven in de tong, fissuurtong
- Zweren en bulten, zie aandoeningen van de tong
- Schilferende tong, dit kan een indicatie zijn van o.a. een droge mond en keel en door te veel sterke kruiden in je eten en drinken.
Aandoeningen van de tong
- Mondbranden, Burning Mouth Syndrome (BMS), pijnlijk of brandend gevoel bij diverse aandoeningen.
- Blaar op de tong, een afte of verbranding door hete drank of voedsel.
- Aften, beschadiging in mondslijmvlies door verminderde weerstand o.a. door tekort aan zink, glutenintolerantie, verminderde weerstand, stress.
- Verwonding van de tong, bloedende tong door b.v. bijten op de tong of scherpe rand aan tand of kies.
- Droge mondslijmvlies en tong, zie uitgebreid artikel over de droge mond.
- Dikke tong of gezwollen tong kan o.a. een symptoom zijn van glossitis, aardbeientong, frambozentong bij streptokokkeninfecties, roodvonk en het kawasaki syndroom.
- Glossitis, tongontsteking.
- Allergische reactie bij insectenbeet, door voeding of medicatie kan een angio-oedeem zijn, een zwelling van de tong met vocht. In verband met risico op ademhalingsproblemen is snel medische hulp noodzakelijk.
- Candida, spruw, schimmelinfectie
- Zweren en bultjes, kan een signaal zijn bij infectieziekten of kanker.
- Lichen Planus, ontsteking huid en mondslijmvlies.
- Aardbeientong of frambozentong is een symptoom bij streptokokkeninfecties, roodvonk en het Kawasaki syndroom.
- Haartong, lingua villosa. Dit wordt veroorzaakt door een verstoring van het proces van afslijten van oude cellen en aanmaken van nieuwe cellen. Het is een vervelende maar meestal onschuldige aandoening. Het kan veroorzaakt worden door roken, slecht poetsen, koffie- en theedrinken, antibiotica en verminderde speekselproductie.
- Landkaarttong, lingua geographica is een goedaardig verschijnsel waarbij het slijmvlies steeds van uiterlijk veranderd. De oorzaak is onbekend. Er zijn aanwijzingen dat er een relatie bestaat met psoriasis, bloedarmoede, diabetes, atopisch eczeem en menstruatie.
- Haliotosis, slechte mondgeur kan afkomstig zijn van bacteriën die voornamelijk in het tongbeslag op het achterste deel van de tongrug gelegen zijn.
- Lingua fissurata, Lingua plicata, Lingua scrotalis zijn synoniemen voor fissuurtong. Dat is een geplooide tong die meestal geen klachten veroorzaakt.
- Tongcarcinoom, tongkanker kan ontstaan aan de rand, punt of oppervlak van de tong. Een wondje of zweer die niet wil genezen kan een eerste signaal zijn.
- Struma of krop van de tong, vergrootte schildklier in de keel.
- Verlamming tong, beschadiging van de nervus hypoglossus bij o.a. Verlamming van Bell, beroerte, hersenletsel, aangezichtsverlamming.
- Tongtremor, beven of trillen bij o.a. ziekte van Parkinson, alcoholisme
- Ankyloglossie, aangeboren afwijking. De tong is geheel of gedeeltelijk met de mondbodem samengegroeid en daardoor minder beweeglijk.
- Macroglossie, ongewoon grote tong (aangeboren of symptoom bij ziekte) die functionele en cosmetische problemen kan geven.
- Microglossie, ongewoon kleine tong. (Aangeboren) Soms risico voor levensbedreigende situatie door het wegzakken van de tong in de keel.
Behandelingen van de tong
Tong- en mondbranden komt bijna altijd dubbelzijdig voor. Wanneer je klacht maar aan één kant van de tong of in de mond voorkomt is er vrijwel altijd iets aan de hand en is het dus raadzaam het door je huisarts te laten beoordelen. Ook aantoonbare slijmvliesveranderingen in de mond maken huisartsbezoek noodzakelijk ter beoordeling en zo mogelijk behandeling.
Voor veel aandoeningen aan de tong is er geen behandeling voorhanden wel zijn middelen en tips ter symptoombestrijding die tevens de genezing kunnen bevorderen. Voor aandoeningen waarbij de klachten van de tong slechts één van de symptomen is zal je waarschijnlijk al onder behandeling zijn van de huisarts of specialist.
Wat kan je zelf doen
- Bij bij een blauwe tong meteen de huisarts i.v.m. mogelijk hartfalen.
- Ga bij een wondje of zweer die niet wil genezen naar de huisarts.
- Ga bij scherpe randen aan je gebit naar de tandarts
- Ga bij een slecht zittend kunstgebit naar de tandarts.
Wanneer de oorzaak van de tongklachten bekend is kan er gericht behandeld worden. Een goede mondhygiëne is, juist als je last hebt van pijn aan je tong, van groot belang. Daar begint het dus mee.
De vervelende symptomen kan je meteen aanpakken met de volgende tips;
- Gebruik een geschikte tandpasta die het natuurlijke evenwicht in je mond helpt te herstellen b.v. Hydral tandpasta, Dr. Brite, Activital of een natuurlijke tandpasta zonder menthol. Zowel voor tandpasta als mondwater is het belangrijk dat ze geen irriterende stoffen bevatten. Veel tandpasta’s en mondspoelmiddelen bevatten alcohol, chloorhexidine, peroxide of SLS (Sodium Lauryl Sulfate), die de tong alleen maar nog verder kunnen irriteren. Menthol smaakt lekker fris maar kun je beter niet gebruiken als je tong pijnlijk of branderig is. Zie aan het begin van deze pagina de uitleg over het reinigen van de tong.
- Gebruik een goede tongschraper of borstel zonder scherpe randen om tongbeslag en bacteriën te verwijderen.
- Vermijdt kaneel, suikers, scherpe kruiden, roken, koffie en drinken van alcohol. Opmerking; suikers en zetmeel die omgezet worden in suikers voeden schimmels.
- Drink en spoel met kamillethee al dan niet met honing. (bij schimmelinfectie zonder honing)
- Citroensap of appelazijn in lauw water met honing werkt verzachtend. (Bij schimmelinfectie zonder honing)
- Zuig op ijsblokjes.
- Kauw op suikervrije, liefst een natuurlijke kauwgom (Natuurvoedingswinkel).
- Doe een eventueel kunstgebit ’s nachts uit.
- Gebruik bij een droge mond kunstspeeksel b.v. Hydral gel of spray.
- Bij een blaar door een aft of verbranding, die altijd heel pijnlijk is kan je b.v. Afta-clear of Teejel opsmeren om de pijn te verminderen. Afta clear legt een laagje op de aft wat contactpijn verminderd en genezing bevorderend, Teejel, ook gebruikt bij het doorkomen van babytandjes, heeft meer een verdovende werking.
- Een aft kan je ook ‘wegbranden’ door een stukje aspirine op de aft te leggen, het zuur brandt het als het ware weg, is even pijnlijk maar erna geneest het snel.
- Bij verbranding altijd eerst 10 tot 15 minuten koelen onder koud stromend water en erna met b.v. een koude bijtring als die toevallig in huis is of iets anders. Pas op met iets te gebruiken uit de vriezer, nooit zonder doek op de wond i.v.m. vastplakken en blaarvorming door bevriezing. Een brandwond geneest sneller dan een aft. Voor de pijn kan je b.v. Afta-clear ter bescherming en genezing of Teejel ter verdoving erop smeren.
- Bij terugkerende klachten kan je proberen om paar weken glutenvrij te eten, je stress level te verlagen, suiker, koolhydraten (zetmeel) te mijden, zink supplement te nemen en alleen onbewerkt voedsel te eten; dus veel groenten, granen, peulvruchten en fruit. (Kijk b.v. voor inspiratie op de site van bijvoorbeeld Pascale Neasens, Amber Alberda of Annemarie Postma. Bij https://www.natuurdietisten.nl kan je een diëtist vinden die je hierbij kan helpen.
- Een bloedende wond op de tong moet je allereerst spoelen met veel koud water of een milde zoutoplossing. Stopt het bloeden niet, dan een steriel gaasje er tegenaan drukken gedurende 10 – 15 minuten. Koelen met een ice-pack kan de pijn verzachten. Pas op met iets te gebruiken uit de vriezer, nooit zonder doek op de wond i.v.m. vastplakken en blaarvorming door bevriezing. Is het een ernstige wond en wil het bloeden niet stoppen is het aan te raden om contact op te nemen met de huisarts of de tandarts. Blijf dan druk uitoefenen op de wond tot je bij de arts bent. De arts zal de wond schoonmaken, beoordelen en eventueel hechten. Ook zal een pijnstiller worden geadviseerd en evt. antibiotica worden voorgeschreven.
Tongversiering, tongpiercing
Een tongpiercing brengt, zoals elke sieraad risico’s met zich mee. De plaats waar de piercing gezet wordt moet nauwkeurig worden bepaald om complicaties te voorkomen. Denk alleen al aan al de grote bloedvaten in je tong. Op de pagina over de tongpiercing lees je er alles over.
Bronnen: https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/diversen/196382-tong-functie-anato…, Slechteademtesten.nl, Gezondheid.be, Boek; ‘Diet Doctors’ van Dr. Wendy Denning en Vicki Edgson, Dental 365
Een aatal foto's zijn afkomstig uit het boek "The Diet Doctors, Inside and out" van Dr. Wendy Denning and Vicki Edgson.
V209-1
.
