Ouderen mondzorg

Ouder worden met eigen gebit

In Nederland worden we steeds ouder en behouden we ook steeds langer en vaker ons eigen gebit. Voor veel ouderen werd mondzorg pas op latere leeftijd gewoon. In hun kindertijd was daar meestal nog geen aandacht en gelegenheid voor. Tegenwoordig is er meer aandacht voor ouderen in de praktijk, thuis en in het verpleeghuis van goede mondzorg te voorzien. Ook is het meer gewoon geworden dat men, mede door goede mondhygiëne en mondzorg tot op hoge leeftijd actief, bewust en gezonder blijft. Tandenpoetsen is tegenwoordig voor bijna iedereen een (twee)dagelijkse gewoonte. 

Kwaliteit van leven

Naast dat het voor de gezondheid belangrijk is om de mondhygiëne goed te onderhouden, is het ook van belang voor de kwaliteit van leven. Als je je niet meer goed kunt bewegen en beperkter wordt in je activiteiten kan je meer geïsoleerd raken. De wereld om je heen kan dan steeds kleiner worden. Genieten van een lekker hapje en drankje is een van de dingen die mensen lang kunnen blijven doen. Een gezonde pijnloze mond en een goed kauwvermogen helpt daarbij. 

Kauwvermogen van ouderen

Een goed kauwvermogen is niet alleen belangrijk om te genieten van eten. Kauwen is fitness voor het brein! Belangrijk dus om rustig te eten en goed te kauwen. Daarom is het jammer dat ouderen in verpleeghuizen vaak zacht voedsel krijgen. Ouderen zouden juist flink moeten kauwen op een appel, komkommer of broodkorst. De vitaminen, mineralen en vezels uit 'echt eten' zijn waardevol voor het lichaam en het kauwen stimuleert de prefrontale kwab van de hersenen. Het is een vorm van bewegen, net zoals de dagelijkse wandeling die geadviseerd wordt door de bekende hoogleraar neuropsychologie, Erik Scherder voor het gezond houden van het brein. In de links over 'kauwen is fitness' en 'ouderen in verpleeghuizen' lees je de uitleg van Erik Scherder. 

Wat wil je als oudere zelf?

Wat ouderen zelf willen is heel verschillend. De een vindt het erg belangrijk om er goed verzorgd uit te zien en een frisse mondgeur te hebben terwijl de ander juist enorme weerstand voelt om die moeite nog te doen. Lees meer hierover op de pagina Energieker ouder door een gezonde mond. 

Signalering door tandarts

Een tandarts of mondhygienist kan een vermoeden van b.v. diabetes als eerste signaleren door veranderingen in de mondgezondheid. Als de behandeling op een tandvleesontsteking niet aanslaat kan er sprake zijn van een nog niet ontdekte ziekte en geeft reden voor verwijzing naar de huisarts. Daarnaast zien dentale zorgverleners regelmatig hun patiënten voor de periodieke controle. Zodoende kunnen tandartsen verschillen zien die nog niet eerder opgevallen waren, dementie is daar een voorbeeld van. De patiënt kan ander gedrag vertonen, verward overkomen maar ook een andere mondhygiëne hebben ontwikkeld. Moeilijkheden met de fijne motoriek kunnen opvallen en ook moeilijkheden met plannen en het korte termijn geheugen. Of het gebit kan ineens hard achteruit zijn gegaan.

Naar de tandartspraktijk gaan is moeilijker

Bij veranderde omstandigheden kan de gang naar de praktijk als een opgave ervaren gaan worden. Bijvoorbeeld doordat de gezondheid de mobiliteit beperkt of is iemand uit de naaste omgeving weggevallen waarmee ze samen naar de tandarts gingen. Omdat het gebit zo belangrijk is voor ouderen, hanteren praktijken vaak een bel lijst. Via de software kan bekeken worden wie er al lang niet meer naar de praktijk is geweest en wordt er contact gezocht. Doordat ouderen steeds langer thuis wonen, is het soms nodig dat de tandarts of mondhygiënist aan huis komt. Hiervoor kan de tandarts-geriatrie met mobiele apparatuur of de mondzorgbus een oplossing zijn. 

Veel voorkomende problemen bij ouderen:

• Gebitsslijtage 
• Tanderosie:
• Blootliggende tandhalzen;
• Gaatjes in het tandbeen;
• Loszittende prothese;
• Bloedend tandvlees, gingivitis
• Loszittende tanden door parodontitis.
• Droge mond
• Verstoorde smaak, vieze smaak
• Onfrisse mondgeur, slechte adem. 

Ziekte en de mondgezondheid

De gezondheid van het gebit kan de algemene gezondheid beïnvloeden. En andersom ook: ziektes kunnen van invloed zijn op de mondgezondheid. Bijvoorbeeld bij diabetes type 2  bestaat er een wisselwerking tussen het tandvlees en de suikerwaardes in het bloed. Soms ontdekken tandheelkundigen sneller diabetes dan de huisarts. Niet alleen de ziekte zelf, maar ook medicatie kan als bijwerking invloed hebben op de mondconditie. Raadpleeg de bijsluiter of informeer bij de apotheker wanneer je mondgezondheid verandert en plan een bezoek aan de tandarts om schade aan het gebit te voorkomen. 

Mondzorg tijdens oncologische behandeling

Voor patiënten die een oncologische behandeling ondergaan of reeds hebben gehad, is een gezonde mond essentieel. Zelfs de kleinste complicatie in de mond kan leiden tot uitstel van de behandeling of vertraging van het herstel. Om de kans op neveneffecten van een oncologische behandeling tot een minimum te beperken en het succes van de behandeling te optimaliseren, is het sterk aan te raden om voorafgaand aan de behandeling de mond te laten controleren door een tandarts of mondhygiënist. Lees meer op de pagina Mondzorg en oncologie. 

Sterfte door complicaties gebit

Uit onderzoek: Ouderen sterven onnodig vaak door complicaties aan het gebit. Het blijkt dat een op de tien verpleeghuispatiënten overlijdt aan de gevolgen van een longontsteking waarbij een medeoorzaak bacteriën uit de mondholte zijn.* Deze bacteriën waren het gevolg van slechte mondgezondheid. Bovendien kan een tandvleesaandoening ziektes die ouderen vaak hebben verergeren en misschien ook (mede) veroorzaken. We hebben het dan over ouderdomsdiabetes, hart- en vaatziektes en reuma. Toch willen we deze onderzoeksgegevens nuanceren gezien de omstandigheden van de meer kwetsbare ouderen waarbij mondhygiëne moeilijker correct kan worden uitgevoerd en er zijn inmiddels mildere geluiden dat je in bepaalde omstandigheden moet accepteren dat b.v. interdentaal reinigen of het poetsen van de binnenkant van het gebit niet meer mogelijk is. Dwang en te veel stress moet ten alle tijden worden voorkomen waardoor er soms keuzes moeten worden gemaakt. En wat vandaag niet kan is misschien morgen of later op de dag wel mogelijk. 

* Opmerking dr. Gert-Jan van der Putten, specialist ouderengeneeskunde: 'Er is geen relatie met Parodontitis en longontsteking. Parodontitis is een chronische ontsteking waardoor er een verhoogd CRP ontstaat. Het verhoogde CRP veroorzaakt (vaat)schade op afstand. Dit is de mogelijke verklaring dat er een associatie bestaat tussen parodontitis en veel andere aandoeningen. Een pneumonie (longontsteking) ontstaat door aspiratie van bacteriën (=bacteriele pneumonie) of door verstikking van b.v. voedsel (=chemische pneumonie). Voor ons artsen is het vaak moeilijk te achterhalen of het een bacteriële- of chemische pneumonie is. Hiervoor is uitgebreid röntgen en lab onderzoek nodig. Dit hebben we, zeker in de eerste lijn, niet voorhanden.'

Mondzorg tijdens terminale fase

In de terminale fase staat alle zorg in het teken van comfort. De mondzorg is gericht op bestrijding van pijn, ongemakken en bewaken van de eigenwaarde van de patiënt. Dit helpt ook mee aan een goede laatste herinnering voor de nabestaanden. Een aangepaste mondzorg is dan van groot belang. Er kan sprake zijn van pijn in de mond door een slecht zittende gebitsprothese die dan ook, tenzij de persoon het wil blijven dragen, wordt verwijderd in deze fase, het gaat tenslotte om comfort. De medicatie die als pijnbestrijding wordt gebruikt, heeft vaak een droge mond als bijwerking. Dit maakt spreken erg lastig. Het gebruik van lippen balsem kan voorkomen dat de lippen openbarsten, wat zeer pijnlijk is. Smeer dan ook de mondhoeken goed in. De mond kan worden bevochtigt met een speciale spray. Lees meer op de pagina Palliatieve- en terminale mondzorg. 

Innovaties om te voorkomen

Omdat verpleegkundigen, verzorgenden en tandheelkundigen erg druk zijn door de personele tekorten is het noodzaak dat uitvindingen worden gedaan waardoor zij efficiënter kunnen werken. Zo wordt er een tandenborstel ontwikkelt waarbij je zelf niet meer hoeft te bewegen. Ook is er een tandpasta op recept met verhoogd gehalte aan fluoride om de gaatjes in wortels te voorkomen. De gehele tandheelkunde verschuift van repareren naar voorkomen. Niemand wil kiespijn hebben en dat geldt zeker voor de mens met dementie. Pijn geeft ongemak en vaak kan men het niet meer goed aangeven waardoor onbegrepen onrust kan ontstaan. Voorkomen is beter dan genezen, preventie draagt daar aan bij.

Mijn Medisch Logboek

Als platform zijn we betrokken geraakt bij het dentale gedeelte van Mijn Medisch Logboek dat de bedenker uit een behoefte heeft ontwikkeld. Het logboek is ideaal om vroeg mee te beginnen voor je jonge kind(eren) en zeker ook voor senioren die meestal vaker met medische hulp te maken krijgen. Hou overzicht over de medische afspraken en behandelingen. Door van tevoren al symptomen en vragen te noteren, wordt er niets vergeten tijdens het gesprek. Overzicht en voorbereiding geeft rust en is ook fijn voor de mantelzorger die meekijkt of de zorg overneemt.

Je kan Mijn Medisch Logboek bestellen via de homeworktimewebshop.

Deze informatie is informatief bedoeld om inzicht te krijgen in mogelijke oorzaken en oplossingen. Deze informatie is niet bedoeld ter vervanging van het medisch advies.

V3/07-21